Wikipedia-н хэлэлцүүлэг:Бүлгэмийн портал: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
No edit summary
Мөр 32:
 
Монголын цэргийн зохион байгуулалт нь эгэл жирийн боловч маш хүчин төгөлдөр байсан. энэ нь эртний Персийн Ачеймэнидээс Ираний соёлд 10тын систем үндэслэгджээ. Дараа нь арми нь 10 эр нэг цэргийн анги болж түүнийгээ аравт хэмээг нэрлэж, арван аравтууд нийлж нэг зуу, түүнийгээ зуут гэж нэрлэн, арван зуут нэгдэж нэг мянган хэмээх цэргийн хороо болон түүнийгээ мянган, арван мянган нийлж нэг хороо болсныг түмэн гэж нэрлэжээ. энэ нь орчин үеийн тэнцүү хуваарьлалтын үндэс юм.энэ нь бусад дайчдад таалагдсангүй,жишээ нь Xiongnu бас Huns-чүүд юм. монголчууд маш сайн бүслэлттэй байсан. Тэд эзэлсэн хотоосоо авьчаслаг цэргүүд болон гар урчуудыг авчрана. Монголчууд өргөн уудам нутагт тулалдаж наадна. Тэнд хүмүүсийн танил харваачид байна, армууд бөөнөөрөө цуглаж морь ба жадаар шидэлцэн хэн авьяас чадвартай хэн азтай нь ялдаг байв.
 
== Хятадын Улс төрийн тогтолцоо ==
 
Бvгд Найрамдах Хятад Ард Улс бол ажилчин ангиар удирдуулсан, ажилчин тариачны холбоогоор суурь болгосон Ардын Ардчилсан засаглалт соцалист орон болно. Социалисмын тогтолцоо бол Бvгд Найрамдах Хятад Ард Улсын vндсэн тогтолцоо мєн.
 
   '''Yндсэн хууль'''
 
   Yндсэн хууль бол улс орны хамгийн vндэс болсон чухал хууль мєн. Нэг орны нийгмийн тогтолцоо, тєрийн тогтолцооны vндсэн зарчим, тєрийн байгууллагын зохион байгуулалт, vйл ажиллагааны vндсэн зарчим, иргэдийн vндсэн эрх ашиг ба vvрэг хариуцлага зэрэг чухал агуулгыг тогтоож, зарим нь бас тєрийн далбаа, тєрийн дуулал, тєрийн сvлд, нийслэл тэрчилэн тєрийн эрх баригч нам чухал гэж vзсэн бусад дvрэмийг тогтоож, улс орон ардын амьдралын тал талын агуулгыг хамарсан байдаг. Yндсэн хууль нь хамгийн их хуулийн хvчинтэй байж, бусад хууль тогтомжыг боловсруулан гаргахын иш vндэс болдог. Альбаа хууль дvрэм нь vндсэн хуультай зєрчилдэж болохгvй.
  Бvгд Найрамдах Хятад Ард Улс байгуулагдахаас ємнє баталсан “Хятадын улс тєрєєр зєвлєлдєх зєвлєлийн хурлын хамтын хєтєлбєр” бол Хятадын ардын ардчилсан нэгдмэл фронтын хєтєлбєр болно. Тэр нь тєр vндсэн хуулийн vvрэг гvйцэтгэсэн юм. “Хятадын улс тєрєєр зєвлєлдєх зєвлєлийн хурлын хамтын хєтєлбєр”-ийг Хятадын Ардын Улс Тєрєєр Зєвлєлдєх Зєвлєлийн бvх Хятадын хорооны нэгдvгээр чуулгаанаар батлж, 1949 оны 9-р сарын 29-ны єдєр нийтлсэн юм. 1954 оны “Бvгд Найрамдах Хятад Ард Улсын Yэдсэн Хууль” батлагдахаас ємнє тэр нь тєр vндсэн хуулийн vvрэг гvйцэтгэсэн юм.
  1949 оны 10-р сарын 1-ны єдєр Бvгд Найрамдах Хятад Ард Улс байгуулагдсаны дараа, Хятад улс 1954, 1975, 1978, 1982 онуудад дєрєв удаа Yндсэн Хууль батлан гаргасан билээ.
  Одоогийн мєрдєж байгаа Yндсэн Хуулийг 1982 оны 12-р сарын 4-ны єдєр, Бvх Хятадын Ардын Тєлєєлєгчдийн Их Хурлын тавдугаар чуулгаанаар баталжээ. Тус vндсэн хууль нь 1954 онд баталсан vндсэн хуулийн vндсэн зарчимыг мєрдєн хєгжvvлж, Хятадын социализмын хєгжилийн туршилтыг нэгтгэн дvгнэж, олон улсын туршилгаас суралцан, Хятадын онцлогтой, Хятадын социалист орчин vеийн байгуулалтын шаардалгад нийцсэн vндсэн хууль юм. Тэр нь Бvгд Найрамдах Хятад Ард Улсын улс тєрийн тогтолцоо, эдийн засгийн тогтолцоо, иргэдийн эрх ашиг ба vvрэг хариуцлага, тєрийн байгууламжийн бvрдэл, эрх vvргийн цар хvрээ, улс орны хойшдын vvрэг зэргийн тодорхой тогтоосон байдаг. Тvvний vндсэн онцлог бол Хятадын vндсэн тогтолцоо болон vндсэн vvргийг тогтоож, vндсэн дєрвєн зарчим, єєрчлєлт хийж нээлтэй байлгах vндсэн циг шугмыг тогтоосон байдаг. Бvх улсын олон vндэстэн, олон байгууллага нь бvр vндсэн хуулиар ажиллагааныхаа vндсэн хэм хэмжээ болгох хэрэгтэй, алибаа байгууллага, хувь хvн vндсэн хууль болон хуулийн олгосон онц эрхээс зєрчиж болохгvй гэж тvvнд тогтоожээ.
  Эл Yндсэн Хууль нь удиртгалаас гадна, ерєнхий хєтєлбєр, иргэдийн vндсэн эрх ашиг ба vvрэг хариуцлага, тєрийн байгууламж болон тєрийн далбаа, тєрийн сvлд, нийслэл гэсэн 5 хэсгээс бvрэлдэж, нийт 4 бvлэг 138 заалтаас бvрдсэн байна. Батлан гаргаснаас нааш 4 удаа єєрчлєлт оруулж, улам боловсронгуй болгож иржээ.
 
  '''Ардын Тєлєєлєгчдийн Их Хурлын тогтолцоо'''
 
  Ардын Тєлєєлєгчдийн Их Хурлын тогтолцоо бол Хятадын улс тєрийн vндсэн тогтолцоо, Хятадын ардын ардчилсан Хятадын ардын ардчилсан диктатурын тєрийн эрхийн зохион байгуулалтын хэлбэр, Хятадын улс тєрийн тогтолцоо мєн. Бvх Хятадын Ардын Тєлєєлєгчдийн Их Хуралыг Хятадын vндсэн хуулид тєрийн хамгийн дээд эрхт байгууллагаар тогтоожээ. Бvхэл 18 наснаас дээшийх Хятадын иргэн нэгвvр бvр Ардын Тєлєєлєгчдийн Их Хурлын тєлєєлєгчийг сонгох буюу сонгогдох эрх эдлэнэ. Хятад улсын шат бvрийн Ардын Тєлєєлєгчдийн Их Хурлын дунд, шян, шяний Ардын Тєлєєлєгчдийн Их Хурлын тєлєєлєгчийг шууд сонгуулиар сонгон гаргаж, тvvнээс дээших шат бvрийн Ардын Тєлєєлєгчдийн Их Хурлын тєлєєлєгчийг шууд бус сонгуулиар сонгон гаргаж, Бvх Хятадын Ардын Тєлєєлєгчдийн Их Хурлын тєлєєлєгч нь олон муж, єєртєє засах район, шууд хариа хот, цэрэг ангийн сонгон гаргасан тєлєєлєгчєєр бvрэлднэ. Шат Бvрийн Ардын Тєлєєлєгчдийн Их Хурлын бvрэн эрхийн хугацаа нь 5 жил байна. Жил бvр нэг удаа чуулдаг.
  Ардын Тєлєєлєгчдийн Их Хурлын жил дутмын ээджит чуулган дээр, Ардын тєлєєлєгчид засгийн газрын ажлийн тайлан тэрчлэн зарим чухал чухал тайлныг соносч, хянан хэлэлцэн, зохих тогтоол гаргадаг. Хурал завсарласан хугацаанд шат бvрийн Ардын Тєлєєлєгчдийн Их Хурлын байнгийн байгууллага болох Ардын Тєлєєлєгчдийн Их Хурлын Байнгийн Хороо нь тvvний эрх vvргээ хэрэгжvvлдэг юм. Жишээлбэл, Бvх Хятадын Ардын Тєлєєлєгчдийн Их Хурлын Байнгийн Хорооны эрх vvрэгт, Yндсэн Хуульд тайлбар хийж, Yндсэн Хуулиин хэрэгжилтэд хяналт тавих, Бvх Хятадын Ардын Тєлєєлєгчдийн Их Хурлын боловсруулан гаргасах ёстой хуулиас бусад хуулуудыг боловсруулан гаргах ба тvvнд єєрчлєлт оруулах, Бvх Хятадын Ардын Тєлєєлєгчдийн Их Хуралд хариуцлага хvлээж, ажлаа тайлагнах зэрэг байна.
  Бvх Хятадын Ардын Тєлєєлєгчдийн Их Хурлын эрх vvрэгт хууль тогтоох эрх, хяналт тавих эрх, том чухал ажлийн талаар шийдвэр гаргах тэрчлэн тушаалд тохоон томилох, тушаалаас хасах зэрэг эрхтэй. Хятад улст хэсэг хугацааны улс ардын аж ахуй болон нийгмийн хєгжлийн тєлєвлєгєєг тогтоох нь Хятадын нийгмийн хєгжилд тус дєхєм vзvvлэх чухал бодлого болжээ. Гэвч эдгээр бодолгыг Бvх Хятадын Ардын Тєлєєлєгчдийн Их Хурал батлан гаргавал сая хуулийн хvчинтэй болдог. Хятад улсын дарга, Бvх Хятадын Ардын Тєлєєлєгчдийн Их Хурлын Байнгын Хорооны дарга зэрэг Хятадын гол удирдах хvмvvсийг Бvх Хятадын Ардын Тєлєєлєгчдийн Их Хурлаар сонгон гаргах хэрэгтэй гэж Хятад улсын хуулид тогтоосон байдаг. Хятадын тєрийн зєвлєлийн ерєнхий сайд, олон ям хороодын даргыг ч Бvх Хятадын Ардын Тєлєєлєгчдийн Их Хуралд дэвшvvлэн тохоон томилдог. Бvх Хятадын Ардын Тєлєєлєгчдийн Их Хурал нь зохих дэс дараагаар сонгуулиар буюу нэгэнт тогтоосон Бvх Хятадын Ардын Тєлєєлєгчдийн Их Хурлын Байнгын Хорооны дарга, Хятадын улсын дарга, Тєрийн зєвлєлийн ерєнхий сайд зэрэг засаг тєрийн удирдах хvмvvст тушаалаас нь огцруулах тєсєл дэвшvvлж болдог.
 
  '''Олон нам хамтран ажиллах болон улс тєрєєр зєвлєлдєх тогтолцоо'''
 
  Хятадын Коммунист Намын удирдсан олон нам хамтран ажиллах болон улс тєрєєр зєвлєлдєх тогтолцоо бол Бvгд Найрамдах Хятад Ард Улсын улс тєрийн нэг vндсэн тогтолцоо юм.Хятад улс бол нэг олон нам бvлэгтэй улс орон мєн. Тєрийн эрх баригч нам Хятадын Коммунист Намаас гадана ардчилсан 8 нам бvлэг байдаг. Эдгээр нам бvлгvvд нь Бvгд Найрамдах Хятад Ард Улс байгуулагдахаас ємнє даруй бай болж, улс тєрийн талаар тэд Хятадын Коммунист Намын удирдлагыг хvлээж байдаг. Тэд Хятадын Коммунист Намтай урт хугацааны турш хамтран ажиллаж, хамтаар тэмцэл хийх явцдаа иймэрхvv тvvхэт сонголт хийсэний юм. Хятадын Коммунист Нам болон олон Ардчилсан нам бvлэг нь Yндсэн Хуулиар vйл ажиллагааныхаа баримжаа болгох хэрэгтэй. Олон Ардчилсан Нам бvлэг нь зохион байгуулалтын хувид бие дааж, Yндсэн Хуулийн тогтоосон хvрээ хэвчээнд улс тєрийн эрх чєлєє, зохион байгуулалтын бие даасан, хуулийн тэгш эрх зэрэг эрх эдэлдэг. Хятадын Коммунист Намын олон Ардчилсан нам бvлэгтэй хамтран ажиллах vэндсэн чиглэл бол “урт хугацаанд хамтаар оршиж, харилцан хяналт тавиж, чин сэтгэлээсээ харилцан туслалцаж, жаргал зовлоо хамтатгах” гэсэн болно. Хятадын олон Ардчилсан нам бvлэг нь оппозиц нам биш, мєн ч сєрєг нам биш, харин засаг тєрийн ажиллагаанд оролцагч нам мєн. Ардчилсан намын засаг тєрийн хэрэгт оролцох vндсэн агуулгад, тєр гvрний том бодлого, чиглэл тогтоох, улсын удирдагчийн нэр дэвшигчийг гаргахад зєвшилцэх, тєр гvрний vйл хэргийн удирдалгад оролцох, тєр гvрний чиглэл, бодлого, хууль дvрэм боловсруулан тогтоох, хэрэгжvvлэхэд оролцох зэрэг багтана.Улс орон том бодлого тогтоох буюу тєрийн бодлого, ардын амьдралд холбогдсон том чухал асуудлыг шийдэх vед Хятадын Коммунист Нам бvр Ардчилсан нам бvлэг болон нам бvлгийн бус зvтгэлтэдтэй зєвшилцэж, тэдний санлыг єргнєєр сонссоны дараа сая шийдвэр гаргадаг. Ардчилсан нам бvлэг болон нам бvлгийн бус зvтгэлтэд тєрийн эрхт байгууллага Ардын Тєлєєлєгчдийн Их Хурал тэрчлэн тvvний Байнгын Хороо, байнгын тусгай комисс, шат бvрийн Ардын Тєлєєлєгчдийн Их Хуралд бvр зохих тооны тєлєєлєгчтєй байж, тєрийн хэрэгт оролцон зєвшилцэж, хяналт тавьх vvргээ биелvvлж байдаг.
Return to the project page "Бүлгэмийн портал".