Түүх: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
No edit summary
Мөр 1:
'''''Түүх''''' гэж [[хүн|хүний]] [[амьдрал]], [[нийгэм|нийгмийн]] үйл явцыг цаг хугацаа, орчинтой нь уялдуулан задлан шинжилж, үр дагавар, нөхцөл, харилцаа холбоо зэргийг нь сийрүүлэн бичсэн бичиг баримтуудыг хэлнэ. Илүү өргөн утгаараа тэрхүү "үйл явц=Түүх" гэж ойлгож болно. Бас хүний амьдралаас гадна ямар нэгэн үзэгдэл,зүйлсд ч гэсэн хэрэглэгдэх тохиолдол байдаг.Жишээ нь:"Нарны аймгийн түүх".
Түүх гэдэг үг нь эртний грекийн "historia=судлаад ойлгох" гэдэг үгнээс гаралтай.
Хүн төрөлхтний түүхийг анх системчлэн бичсэн хүмүүс нь [[Эртний Грек]]ийн [[Плутархи]], Хань улсын түүхч [[Сы Ма Цянь]] нар болно. Плутархи нь эртний Грекийн улс төр, нийгэм, дипломат, дайн байлдааны түүхийг тухайн үеийн бага Азид байсан [[Ассир]]ийн [[Эзэнт гүрэн]] болон Грекийн зөрчил дээр тулгуурлан бичжээ. Өөрөөр хэлбэл, [[Газар дундын тэнгис]]ийг ноёрхох эрхийн төлөөх Европ Азийн хоёр гүрний зөрчилдөөнийг харуулжээ. Тэгвэл Сы Ма Цянь Хятадын анхны нэгдмэл улс болох Цинь улсаас эхэлсэн Хятадын [[хаант засаглал]]ыг хэрхэн зөвтгөх,мөн ертөнцийн цорын ганц соёл иргэншилт улс болох [[Хань гүрэн]] болон түүнийг тойрсон бүдүүлэг харанхуй улсуудын тухай номлосноороо онцлог юм. Өөрөөр хэлбэл хятад төвт түүхийн үзлийг Сы Ма Цянь анх удаа түүх бичлэгийнхээ үндсэн [[философи]] болгожээ. Хятад улсын өнөөдрийн түүх судлал Сы Ма Цяний үеэс ер өөрчлөгдөн хөгжиж чадаагүй байна. [[Монголын түүх]]бичлэг эртнээс Хятад, Перс, Орос зэрэг орнуудад бичигдэж ирсэн бөгөөд Монголчууд өөрсдөө түүхээ идэвхтэй бичиж эхэлсэн үе нь нэлээд хожуу 16 дугаар зуунаас эхэлнэ. [[Алтан товч]], [[Эрдэнийн эрх]], [[Асрагч нэртийн түүх]] зэрэг юм. 1240 онд зохиогдсон гэж үзэж буй [[Нууц Товчоо]] нь зохиогч нь хэн болох нь маргаантай, мөн түүхийн эх сурвалжийн хувьд эргэлзээтэй, түүхэн зохиолын хэмжээнд авч үзэх ёстой хэмээн зарим [[Монголч эрдэмтэд]] үздэг юм.
 
Хүн төрөлхтний түүхийг анх системчлэн бичсэн хүмүүс нь [[Эртний Грек|Эртний Грекийн]]ийн [[Плутархи]], [[Хань улс|Хань улсын]] түүхч [[Сы Ма Цянь]] нар болно. Плутархи нь эртний Грекийн улс төр, нийгэм, дипломат, дайн байлдааны түүхийг тухайн үеийн бага [[Ази|Азид]] байсан [[Ассир|Ассирийн]]ийн [[Эзэнт гүрэн]] болон Грекийн зөрчил дээр тулгуурлан бичжээ. Өөрөөр хэлбэл, [[Газар дундын тэнгис|Газар дундын тэнгисийг]]ийг ноёрхох эрхийн төлөөх Европ Азийн хоёр гүрний зөрчилдөөнийг харуулжээ. Тэгвэл Сы Ма Цянь Хятадын анхны нэгдмэл улс болох Цинь улсаас эхэлсэн Хятадын [[хаант засаглал|хаант засаглалыг]]ыг хэрхэн зөвтгөх, мөн ертөнцийн цорын ганц соёл иргэншилт улс болох [[Хань гүрэн]] болон түүнийг тойрсон бүдүүлэг харанхуй улсуудын тухай номлосноороо онцлог юм. Өөрөөр хэлбэл хятад төвт түүхийн үзлийг Сы Ма Цянь анх удаа түүх бичлэгийнхээ үндсэн [[философи]] болгожээ. Хятад улсын өнөөдрийн түүх судлал Сы Ма Цяний үеэс ер өөрчлөгдөн хөгжиж чадаагүй байна. [[Монголын түүх]] бичлэг эртнээс [[Хятад]], [[Перс]], [[Орос]] зэрэг орнуудад бичигдэж ирсэн бөгөөд Монголчууд өөрсдөө түүхээ идэвхтэй бичиж эхэлсэн үе нь нэлээд хожуу [[16-р зуун|16 дугаар зуунаас]] эхэлнэ. [[Алтан товч]], [[Эрдэнийн эрх]], [[Асрагч нэртийн түүх]] зэрэг юм. [[1240]] онд зохиогдсон гэж үзэж буй [[Нууц Товчоо]] нь зохиогч нь хэн болох нь маргаантай, мөн түүхийн эх сурвалжийн хувьд эргэлзээтэй, түүхэн зохиолын хэмжээнд авч үзэх ёстой хэмээн зарим [[Монголч эрдэмтэд]] үздэг юм.
==Холбогдох категорууд==
 
==Холбогдох категорууд==
<table border=0 cellpadding=1 cellspacing=0 style="width: 100%; vertical-align: top"> <tr> <td valign=top>
'''Түүх, байршилаарБайршилаар нь'''
* [[Монголын түүх|Монгол]]
* [[Африкын түүх|Африк]]
Line 16 ⟶ 15:
</td> <td valign=top>
 
'''Түүх,цагЦаг хугацаагаар нь''':
 
* [[Эртний түүх]]
* [[Дундад зууны түүх]]
Line 27 ⟶ 25:
 
===Бусад===
 
* [[Байгалийн түүх]]
* [[Шашны түүх]]
* [[Шинжлэх ухаан, технологийн түүх]]
* [[Intellectual history]]
 
===Miscellaneous classifications===
(''Not necessarily part of academic history studies'')
 
===Өөр төрлүүд===
(''Түүхийн шинжлэх ухааны салбар биш''), ''Яаралтай орчуулна уу''
 
* [[Cultural movement]]s
Line 61 ⟶ 56:
* [[Psychohistory]]
 
== Гадны холбоос ==
 
== External links==
*An attempt at [[NPOV]] history with a "Chronology of Events in History, Mythology, and Folklore": http://www.b17.com/family/lwp/frameset/frameset.html
*"Timelines of History," A collection of timelines organized by time, location and subject matter: http://timelines.ws
Line 69 ⟶ 63:
* [http://www.ericdigests.org/1999-1/history.html Teaching World History: The Global Human Experience through Time. ERIC Digest.]
* [http://www.fordham.edu/halsall/ Internet History Sourcebooks] Collections of public domain and copy-permitted historical texts presented cleanly (without advertising or excessive layout) for educational use.
 
[[category:Түүх]]
 
[[af:Geskiedenis]]