Идэр сум: Засвар хоорондын ялгаа
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Мөр 1:
'''Идэр сум''' нь [[Завхан]] аймгийн 24 сумын нэг нь юм.
Завхан аймгийн төв [[Улиастай]] хотоос зүүн тийш, [[Тэлмэн сум|Тэлмэн]], [[Тосонцэнгэл сум (Завхан)|Тосонцэнгэл]], [[Отгон сум|Отгон]], [[Алдархаан
Сумын төв нь
''Цэцэрлэг'', ''Дархан-Уул'', ''Загастай'', ''Мануустай'' гэсэн дөрвөн баг, 800 гаруй өрх, 3 мянга орчим хүн ам, 49,9 мянган толгой малтай.
Гол эрхлэх аж ахуй нь мал аж ахуй. Тус нутгийн уугуул олон өрх айл Улаанбаатар, [[Дархан]], [[Эрдэнэт]], Улиастай зэрэг төв суурин газарт тархан суурьшсан байдгаас нэлээд нь Завхан аймгийн Тосонцэнгэл суманд байдаг. ▼
▲Тус нутгийн олон өрх айл Улаанбаатар, Дархан, Эрдэнэт, Улиастай зэрэг төв суурин газарт тархан суурьшсан байдгаас нэлээд нь Завхан аймгийн Тосонцэнгэл суманд байдаг.
==Газарзүй, амьтан ургамал==
Идэр сум нь 3,8 мянган хавтгай дөрвөлжин км нутагтай, нутгийн 14,5%-ийг ой мод эзэлдэг. Дунджаар далайн түвшнээс 2000-300 0м өндөр өргөгдсөн уулын болон ойт хээрийн бүсэд багтдаг.
Эх газрын эрс тэс уур амьсгалтай бөгөөд хамгийн дулаан нь +32°С хэм, хүйтэн нь -52°С хэм хүрдэг. Зун нь богино, өвөл нь урт. 6 болон 8-р сард гэнэтийн цочир хүйтрэл болох нь бий. Жилийн ихэнх хугацаанд баруун хойноосоо салхилдаг. Жилд дунджаар 216 мм тунадас буудгийн ихэнх нь 7, 8, 9-р сард унана.
Тус сум нь нутгийн өмнөд хэсгээрээ Хангай нуруу, түүний салбар
Энэхүү нутаг нь уулын хүрэн, өндөр уулын намагт, ширэгт хөрс, нугын хээрийн бор хөрстэй юм. Ойд Сибирийн шинж голлодог. Хар мод, тоорой, бургас, далан, хайлаас, яргай, сухай, торлог, нохойн хошуу, харгана зэрэг модлог ургамал, вансэмбэрүү, арц, цээнэ, алтан гагнуур, ванлиг, согоон сум, лидэр, дэгд, юмдүжин, ажигцэрэн, мэхээр, сонгино, мангина, гоньд, цээнэ, тагш зэрэг эмийн ургамал, ботуул, борог, агь, ерхөг, хялгана, тарваган шийр зэрэг бэлчээрийн өвслөг ургамал, нэрс, үхрийн нүд, аньс, хад, улаалзгана, тошлой, гишүүнэ чонын хэл зэрэг жимс ургана.
Сэвжидбалбар уул, Бөхөн шарын нуруу зэрэг тахилгат уулс, Алаг ямаат, Гялгар, Зостын шомбон, Нураг, Овоот, Битүүт, Баруун, зүүн, дунд эхний уулс, Манхан, Мануустай, Нэрст хавтгай зэрэг уул толгод, Идэр, Ямаат, Жаргалант, Туна, Загастай, Цагаан гол, Халуун ус, Баруун жаргалант зэрэг гол, Цагаан, Ногоон, Ходоод, Ямаат, Товог, Дээд, доод Заваг, Таг, Үст, Гялгарын зэрэг нуур, мөн 200 гаруй булаг шанд, тоором, горхитой.
Line 26 ⟶ 22:
Мөнхүү энэ нутаг нь Монгол улсын хамгийн том голуудын тоонд зүй ёсоор багтдаг [[Идэр гол]]ын эх нутаг учраас Идэр хэмээн нэрийдсэн байна. Газар тариалан эрхэлж болохуйц өвөрмөц сайхан тал нутаг ихтэй ба Загастайн даваа нь тус сумын нутагт байдаг.
==Түүх==
Завхан аймгийн Идэр сумыг 1931 онд Монгол улсын засаг захиргааны шинэчилсэн хуваарийн дагуу Цэцэрлэг мандал уулын аймгийн Шажинбат сэвжидгацал уулын хошууны Чандмань сум, Хантайшир уулын аймгийн Нөмрөг уулын хошууны Идэр цэцэрлэг сум хоёрыг нэгтгэж одоогийн сумын төв байрлаж байгаа Дайргатын буланд төвтэйгээр Завхан аймагт харъяалуулан байгуулжээ.
Line 39 ⟶ 33:
Хамба номун хан хутагтын шавь 1807 оноос 116 жил, Ялгуусан хутагтын шавь 1867 оноос 56 жил оршин тогтноод Ардын засаг 1923 онд хуучин төрийн байгуулалтын бүтцийг эвдсэнээр Хамба хутагтын шавьд Чандмань, Ялгуусан хутагтын шавьд Идэр Цэцэрлэг сум үүсч, тус 2 сум 1931 онд нэгдсэнээр Идэр нутгийн одоогийн эдэлбэр газрыг хамарсан засаг захиргааны нэгж дахин бий болжээ.
==Хүмүүс==
|