Сонгодог механик: Засвар хоорондын ялгаа
Content deleted Content added
б робот Нэмж байна: sh:Klasična mehanika |
б робот Нэмж байна: pnb:کلاسیکل مکینکس; cosmetic changes |
||
Мөр 1:
'''Сонгодог механик''' (үүний салбар болох '''Ньютоны механиктай''' гол төлөв андуурдаг) нь макро түвшинд агаарт хөөрч буй биеээс эхлэн машины эд анги, мөн сансарын биес тухайлбал [[сансарын хөлөг]], [[гариг]], [[од]], [[Галактик|галактикуудын]] хөдөлгөөнийг тодорхойлдог физикийн онол юм. Энэ хязгаарт (гэрлийн хурдаас олон дахин бага) үр дүн нь нарийвчлал сайтай байдаг ба '''сонгодог механик''' нь [[шинжлэх ухаан]] болон [[Технологи|технологийн]] хамгийн хуучин бас том сэдэвүүдийн нэг юм.
== Онолын тайлбар ==
[[
Энд сонгодог механикийн үндсэн ойлголтуудыг авч үзэх болно. Бодит дэлхийн биесийн хялбарчилсан загвар болох, хэлбэр хэмжээг нь үл тооцож болох [[Материал цэг|материал цэгийг]] авч үздэг. Материал цэгийн хөдөлгөөнийг түүний [[байрлал]], [[масс]] мөн түүнд үйлчилж буй [[хүч]] зэрэг цөөн хэдэн [[Хувьсагч|хувьсагчаар]] тодорхойлдог. Эдгээр хувьсагчидыг нэг бүрчлэн авч үзэх болно.
Бодит байдал дээр сонгодог механикийн судалдаг биес нь үргэлж тэг биш хэлбэр, хэмжээтэй байдаг (''Маш'' жижиг бөөмс тухайлбал [[электрон]] зэргийг [[Квант механик|квант механикт]] нарийвчлан судалдаг). Тэг биш хэлбэр хэмжээтэй өөрөөр хэлбэл хэлбэр хэмжээг нь тооцохгүй байж болохгүй биесийн хөдөлгөөн нь загвар материал цэгийн хөдөлгөөнөөс илүү ярвигтай байдаг. Учир нь нэмэлт
=== Шилжилт болон түүний уламжлалууд ===
{|class="wikitable" align="right" border="1"
|-
Мөр 50:
Материал цэгийн ''шилжилт'' болон эсвэл ''байрлалыг'' [[Орон зай|орон зайд]] хатуу бэхлэгдсэн тоололын эх '''О'''-той харьцуулан тодорхойлдог. Ихэвчлэн тоололын эх нь координатын систем дээр байрласан координатын системийг үүнд ашигладаг. Цэгийн байрлалыг '''О'''-гоос цэг хүртэлх '''r''' [[Вектор|вектороор]] илэрхийлдэг. Материал цэг нь тоололын эх '''О'''-той харьцуулахад хөдөлгөөнгүй байх албагүй бөгөөд түүний байрлал '''r''' вектор нь сонгон авсан тоололын эхээс тоолж эхэлсэн [[Цаг хугацаа|хугацаа]] ''t''-ээс хамаарсан функц байдаг. Эйнштэйний харьцангуйн онолоос өмнө ([[Галилэйн харьцангуй онол]] гэгддэг байсан) хугацааг абсолют нэгэн төрөл гэж үздэг байсан бөгөөд тухайлбал аливаа хоёр үзэгдлийн хоорондын үргэлжлэх хугацаа бүх ажиглагчид ижилхэн гэсэн үг юм. [[Абсолют хугацаа|Абсолют хугацаанаас]] гадна сонгодог механик дахь орон зайн огторгуйн шинж чанарыг [[Евклидийн геометр|Евклидийн геометрээр]] тодорхойлдог.<ref>[http://ocw.mit.edu/NR/rdonlyres/Physics/8-01Physics-IFall2003/B4144452-A6DE-464D-A0FA-D4D057AA9222/0/binder1.pdf MIT physics 8.01 lecture notes (page 12)] (PDF)</ref>
==== Хурд ====
''[[Хурд]]'' буюу байрлалын хугацаанаас хамаарсан [[Интеграл ба дифференциал тоолол|өөрчлөлтийн харьцааг]] байрлалаас хугацаагаар авсан нэгдүгээр эрэмбийн [[Уламжлала (математик)|уламжлалаар]] илэрхийлдэг.
: <math>\vec{v} = {\mathrm{d}\vec{r} \over \mathrm{d}t}\,\!</math>.
Сонгодог механикт хурдыг шууд нэмж, хасаж болдог. Жишээлбэл хэрэв нэг машин зүүн зүгт 60 км/цаг хурдтайгаар мөн зүүн зүгт 50 км/цаг хурдтай явж буй өөр нэгэн машиныг гүйцэж түрүүлэх үед удаан явж буй машины хувьд хурдан явж буй машин нь зүүн зүгт 60
{{Түүхий}}
[[
[[an:Mecanica clasica]]
Мөр 104:
[[no:Klassisk mekanikk]]
[[pl:Mechanika klasyczna]]
[[pnb:کلاسیکل مکینکس]]
[[pt:Mecânica clássica]]
[[ro:Mecanică clasică]]
|