18:13, 16 Нэгдүгээр сар 2010-ий байдлаарх засвар засварлах TXiKiBoT (хэлэлцүүлэг \| оруулсан хувь нэмэр) Роботууд 15,483 edits б робот Нэмж байна: hif:South Pole ← Өмнөх өөрчлөлт		16:33, 5 Гуравдугаар сар 2010-ий байдлаарх засвар засварлах цуцлах Xqbot (хэлэлцүүлэг \| оруулсан хувь нэмэр) 20,036 edits б робот Нэмж байна: fiu-vro:Lõunõnaba Өөрчилж байна: az:Cənub qütbü; cosmetic changes Дараагийн ялгаа →
Мөр 1: [[~~Image~~Зураг:Pole-south.gif\|275px\|thumb\|right\| Өмнөд туйл]] [[~~Image~~Зураг:Geographic_Southpole.jpg\|thumb\|275px\|Газарзүйн өмнөд туйл]] '''Өмнөд туйл''' буюу '''Газарзүйн өмнөд туйл''' нь Дэлхийн гадаргуугийн хамгийн өмнөд цэг бөгөөд Хойд туйлын эсрэг талд байрлана. == Газарзүй == Өмнөд туйл гэж [[Дэлхий#Дэлхийн эргэлт ба орбит\|Дэлхийн эргэлтийн тэнхлэг]] Дэлхийн гадаргуутай огтлолцох цэгийг хэлэх ба координат нь 90°S, 0°W байна. Өмнөд туйл нь [[Антарктид]] тивд далайн төшнөөс дээш 2,835 метр өргөгдсөн мөсөн дээр байрлана. Мөсний нийт зузаан 2,700 метр учир жинхэнэ хуурай газар нь ойролцоогоор далайн төвшинтэй тэнцүү юм<ref>[http://www.nsf.gov/od/opp/support/southp.jsp Amundsen-Scott South Pole Station], National Science Foundation, Office of Polar Programs</ref>. == Уур амьсгал == [[Өвөл\|Өвлийн]] улиралд Өмнөд туйлд нар мандахгүй бөгөөд [[зун]]ы улиралд нар зөвхөн тэнгэрийн хаяагаар үзэгдэнэ. Нарнaас ирэх дулааны энергийн ихэнхи нь цасанд ойх тул газрын гадаргууд хүрдэггүй байна. Нарны маш бага энерги, мөн өндөр өргөгдсөн ([[Антарктид]] далайн төвшнөөс дээш дунджаар 2,800 [[метр]] өргөгдсөн, [[дэлхий]]н хамгийн өндөр өргөгдсөн [[тив]]) байдгаас болоод Өмнөд туйл нь дэлхийн хамгийн хүйтэн цэгүүдийн нэг болно. Өмнөд туйл нь [[хойд туйл]]аас илүү хүйтэн, учир нь хойд туйл [[далай]]д байрлах ба далайн ус дулаан их шингээдэг нь температурт нөлөөлнө. [[Зун]]ы дунд сард [[нар]] хамгийн өндөрт (23.5 градуст) мандах үед [[агаар]]ын температур −25 °C болно. 6 сарын турш үргэлжлэх "өдрийн" дараа температур буурах ба 3-р сарын сүүлээр нар "жаргаж", 9-р сарын сүүл хүртэл "шөнө" байх ба энэ үед дундаж температур −65° байна. Амундсэн-Скот станц хамгийн дулаан ба хамгийн хүйтэн температурыг −13.6 °C ба −82.8 °C гэж тэмдэглэсэн байдаг<ref>[http://quest.nasa.gov/antarctica/background/NSF/sp-stay.html Your stay at Amundsen-Scott South Pole Station], National Science Foundation Office of Polar Programs</ref>. Өмнөд туйл нь [[цөл]] бөгөөд [[хур тунадас]] унахгүй, агаарын чийгшилт тэгтэй тэнцүү шахам байдаг боловч хүчтэй [[салхи]]ны улмаас жилд [[цас]]ны зузаан 20 [[метр\|см]]ээр нэмэгдэнэ<ref>[http://www.nsf.gov/pubs/stis1993/opp93103/opp93103.txt Initial environmental evaluation – development of blue-ice and compacted-snow runways], National Science Foundation Office of Polar Programs, April 9, 1993</ref>. Мөр 97: </tr> </table> <br /> Эх сурвалж: [http://weatherbase.com/ weatherbase.com] == Цаг == [[~~Image~~Зураг:SPSM.05.jpg\|thumb\|364px\|Өмнөд туйлын Амундсен-Скотт станц]] [[Дэлхий]]н бусад хэсэгт тэнгэрт [[нар]]ны үзэгдэх байрлалыг ашиглан цаг тааруулж болдог боловч Өмнөд туйлд энэ нь боломжгүй юм. Өмнөд туйлын "өдрүүд" нь [[жил]]ийн турш үргэлжлэнэ. [[Дэлхий]]н цагийн бүсүүд Өмнөд туйл дээр давхцах (огтлолцох) тул өмнөд туйл нь ямар нэгэн цагийн бүсэд багтах боломжгүй болно. Гэхдээ Өмнөд туйл дээр байрлах Амундсен-Скотт станц нь [[Шинэ Зеланд]]ын цагийг мөрддөг байна. == Амьтан, ургамал == Маш хүйтэн [[уур амьсгал]]тай тул өмнөд туйлд, ховорхон үзэгддэг зарим төрлийн [[шувуу]]г эс тооцвол уугуул [[амьтан]] болон [[ургамал]] байдаггүй байна<ref>[http://antarcticsun.usap.gov/oldissues2002-2003/Sun010503/skua.html "Non-human life form seen at Pole"], The Antarctic Sun</ref>. 2000 онд мөснөөс [[микроб]] илрүүлсэн боловч зарим эрдэмтэд Өмнөд туйлд амьд [[организм]] байх боломжгүй гэж үзэж байгаа болно<ref>[http://newsvote.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/827063.stm "Snow microbes found at South Pole"], BBC News, 10 July, 2000</ref>. == Мөн үзэх == * [[Антарктид]] * [[Хойд туйл]] == Ишлэл == {{reflist}} == Гадаад холбоос == * [http://www.70south.com/resources/antarctic-bases/amundsen-scott South Pole Station info on 70South] * [http://www.cmdl.noaa.gov/obop/spo/livecamera.html NOAA South Pole Webcam] Мөр 128: * [http://www.bigdeadplace.com/ Big Dead Place] [[~~Category~~Ангилал:Газарзүй]] [[~~Category~~Ангилал:Дэлхий судлал]] {{Link FA\|mk}} Мөр 137: [[ar:قطب جنوبي]] [[ast:Polu Sur]] [[az:Cənub ~~Qütbü~~qütbü]] [[bat-smg:Pėitū puolės]] [[be:Паўднёвы полюс]] Мөр 156: [[eu:Hego Polo]] [[fi:Etelänapa]] [[fiu-vro:Lõunõnaba]] [[fr:Pôle Sud]] [[fy:Súdpoal]]

Өмнөд туйл: Засвар хоорондын ялгаа