Театр

Театр (Грек хэлээр:- θέατρον - гол утга нь үзвэрийн газар, үзвэр, θεάομαι - би харж байна, үзэж байна) бол уран зохиол, хөгжим, бүжиг дэглэлт, дуу, дүрслэх урлаг ба бусад төрөл бүрийн урлагийн нийлбэр болох өөрийн гэсэн онцлогийг агуулсан үзмэрийн урлаг юм. Амьдралын бодит байдал, зөрчилдөөн, дүр төрхийг тусгах, түүнчлэн тэдгээрийн тайлбар, үнэлгээ, тодорхой санааг батлах нь драмын үйлдлээр явагддаг бөгөөд гол дамжулагч үүрэг гүйцэтгэгч нь жүжигчин юм.

«Театр» хэмээх ойлголт дотор төрөл бүрийн хэлбэр, шинж агуулагддаг: драмын театр, дуурийн театр, балет буюу бүжгэн жүжгийн театр, хүүхэлдэйн театр, пантомимын театр, г.м.

Бүх цаг үед театр нь хамтын уран бүтээл байж ирсэн; орчин үеийн театрт жүжигчид, найруулагч (удирдагч, бүжиг дэглээч)-аас гадна тайзны зураач, хөгжмийн зохиолч, бүжиг дэглээч, түүнчлэн хувцасны дизайнер, нүүр будагч, оёдолчин, тайзны болон гэрэлтүүлгийн ажилчид зэрэг байдаг байна.

Театрын хөгжил нь нийгмийн хөгжил, бүхэлдээ нийгмийн соёлын байдалтай салшгүй холбоотой байж ирсэн. Түүний оргил үе буюу уналт, театрт урлагийн тодорхой чиг хандлага давамгайлж байсан, улс орны оюун санааны амьдралд гүйцэтгэх үүрэг зэрэгтэй холбоотой байдаг ажээ.

Монголын театр

Монгол улсад театр харьцангүй сүүлд ХIХ зуунд орж ирсэн гэж хэлж болно. Монголд гэрийн театр, ордны театр болон шашны театрчилсан тоглолтоос эх авсан уран сайханчдын хөдөлгөөн 1921 оны Ардын хувьсгалаас хойш улс орон даяар хүчтэй өрнөж клуб, “Улаан гэр”, “Ардын цэнгэлдэх хүрээлэн” зэрэг шинэ үеийн соёлын байгууллагууд байгуулагдаж соёл урлагийн үйлчилгээг өргөжүүлэн хөгжүүлж ирсэн юм. Энэхүү уран сайханчдын хөдөлгөөнийг нэгтгэн зохион байгуулж хөгжлийн шинэ шатанд гаргах зүй ёсны шаардлага тулгарснаар 1931 оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдрийн Монгол улсын Засгийн газрын хэрэг эрхлэн товчооны 50-р тогтоол гарч “Улсын төв театр” байгуулагдсан билээ.

Ийнхүү Монгол оронд орчин үеийн мэргэжлийн театр буй болж Монголын үндэсний соёлын түүхэнд, нүүдэлчин ардын оюуны ертөнцөд нэгэн шинэ хуудас нээгдсэн юм. Энэ цагаас хойш Монголын театрын мэргэжлийн уран бүтээлчдийн хэд хэдэн үе өсч өндийн хаана ч, хэзээ ч давтагдашгүй түүхийн баялаг өв уламжлалаа хойч үедээ үлдээж уран бүтээлээ туурвиж байна.

Монгол улсын олон аймаг хотуудад мэргэжлийн театр үүсэн бий болж өнөөг хүртэл үзэгч түмэндээ үйлчилж байдаг бөгөөд сонгодог хөгжим, дуу бүжиг, ардын болон орчин үеийн дуу бүжгийн урлагийг мэргэжлийн түвшинд хүртэл нь өсгөн бойжуулж хүүхэд залуучуудад зориулагдсан урлагийн байгууллагуудыг үүсгэн байгуулж тусгай бие даасан мэргэжлийн урлагийн байгууллага болтол нь бүх талын дэмжлэг туслалцааг үзүүлэж оролцож байсан түүхтэй. Үүний бодит баримт Дорнод, Ховд, Увс, Сэлэнгэ, Дундговь, Баян-Өлгийн театрууд, Улсын цирк, Хүүхэлдэйн театр, Хүүхэд залуучуудын театр, УДБЭТеатр зэрэг болно.

Монгол Улсын Драмын Эрдмийн театр 1933 оноос ОХУ, Хятад, Унгар, Герман, Польш, Солонгос зэрэг улс оронд айлчилан тоглож, олон улсын уралдаан тэмцээнд I, II байруудыг эзэлж байсан юм. Монголын тайзнаа Орос, Хятад, Япон улсын театрын уран бүтээлчид айлчлан тоглож байсан бөгөөд ОХУ-ын Буриад, Халимаг зэрэг улсын театруудтай байнгын харилцаатай хамтран ажиллаж байдаг билээ. Манай уран бүтээлчидтэй Орос, Хятад, Англи, Франц, Солонгос, Швед, Литва, Серби, Харвот, Герман улсын багш уран бүтээлчид ирж ажиллаж байсан бөгөөд театрын урын санд Софокл, У.Шекспир, Ж.Б.Мольер, К.Гольдони, Н.Гоголь, А.П.Чехов, А.Островский, Хуа Финь, И.Тыл, П.Аборахамас, Б.Брехт, А.Папаян, П.Панчев, А.Брента, Р.Тагүр, И.Жаммак, Г.Лорка, Ж.П.Сартр, О.Нил, А.Чейз, Г.Уильямс, Г.Габбе, Т.Вертенбейкер, А.Грин, Г.Ибсен, К.Манье, В.Хюго, Л.Толстой Д.Намдаг, Ч.Лодойдамба, Д.Мягмар, Ч.Чимид, Д.Батбаяр, С.Жаргалсайхан, Б.Лхагвасүрэн, Ц.Балдорж, Ш.Гүрбазар, Б.Цогнэмэх зэрэг зохиолчдын 400 гаруй сор бүтээлийг их тайзнаа амьдруулж, урын сангаа жилээс жилд шинэ уран бүтээлээр баяжуулж бүтээн туурвисаар байна.