Рейтинг

Рейтинг (Англи: Rating). Энэ бичлэгийн зүйлийн нэр нь англи хэлний rating – “үнэлэлт, ангилал, зэрэглэл” гэсэн утгатай үгнээс гаралтай. Тогтмол хэвлэлийн энэ төрөл зүйлд хамаарах нийтлэлийн бичлэгийн төрлийн үүсэх болсон гол шалтгаан нь түүний зорилго, чиглэлтэй холбоотой юм. Ийм нийтлэлийн үндсэн зорилго нь хоорондоо төстэй үзэгдлүүдийн тодорхой шинж чанаруудыг үндэслэн “ялгааг” гаргаж, “зиндааг” тогтооход оршино. Энэ зорилгыг зохиогч юуны өмнө традуктив аргууд (үз) болох харьцуулах, адилтгах аргыг хэрэглэх замаар биелүүлдэг. Рейтингийг тогтоохоор сонгож авсан үзэгдлүүд эдийн засаг, улс төр, соёл, спорт зэрэг үйл ажиллагааны янз бүрийн хүрээнд хамаардаг. Ийм рейтингийг нийгэм-улс төрийн болон мэргэжлийн тогтмол хэвлэл, сонин, сэтгүүлд нийтэлж, радио, телевизийн нэвтрүүлэгт өргөн оруулдаг. Энэ төрөл зүйлийн түгээмэл байдаг учир нь ОНМХ-ийн хүлээн авагчид чухал гэж үзсэн үйл ажиллагааны салбарын, эсвэл энэ салбарын төлөөлөгчдийн давуу талыг мэдэх гэсэн хүсэл сонирхолтой холбоотой юм. Тухайлбал, сонсогчийн хувьд ямар улс төрийн зүтгэлтэн, ямар улс төрийн хүчин манлайлдаг нь, хадгаламж эзэмшигчийн хувьд ямар банк хамгийн найдвартай гэдгийг мэдэх нь чухал ач холбогдолтой. Рейтинг бол 90-ээд оны өөрчлөн байгуулалтын үед сонин хэвлэлд гарч эхэлсэн ойлголт мөн. Гэхдээ манай сэтгүүл зүйд өмнө нь орчин үеийн рейтингид төстэй материал гарч байгаагүй гэсэн үг биш юм. Социализмын үед социалист уралдааны дүн, хөдөө аж ахуйн салбарын шилдэг байгууллага, хүмүүсийн эзэлсэн байраар нь жагсаасан хүснэгт, тайлбар төв, орон нутгийн сонинд тогтмол гарч байсныг одоогийн рейтингтэй ижил төстэй зүйл гэж үзэж болно. Орчин үед рейтинг үйл ажиллагааны ямар ч хүрээг хамрах болсны дотор улс төрийн салбарт хүчтэй нэвтэрчээ. Өнөөдөр улс төрчдийн талаарх рейтингийн материалыг аль ч ХМХ-ээс харж болно. Рейтингийн энгийн буюу сонирхогчдын мэдээлэлд тулгуурласан, шинжлэлт буюу судалгааны дүн, шинжээчдийн дүгнэлтэд тулгуурласан рейтинг гэж ангилдаг. Эхнийхийг гол төлөв нийт хүлээн авагчдад зориулдаг бол хоёр дахийг мэргэжлийн хүмүүст зориулсан байдаг. Рейтинг сонгуулийн сурталчилгааны үед олон нийтийн ухамсарт нөлөөлөх, сонгогчдын тогтворгүй, улс төрийн тодорхой чиг баримжаа, үзэл бодолгүй хэсгийг аль нэг нэр дэвшигчийн талд татах чухал хэрэгсэл болдог. Үүнээс гадна рейтинг тамирчдын нэр хүндийг дээшлүүлж, дэмжигчдийн тоог нэмэгдүүлэх, дуучдын дууны диск, хуурцгийн борлуулалтыг сайжруулахад нөлөөлөх нэг ёсны сурталчилгааны үүргийг гүйцэтгэдэг байна. Гэхдээ рейтинг сурталичлгааны материалаас давтамж, шууд ба эргэх холбоо, цаг хугацаа, үзүүлэлт зэрэг шинж чанараараа эрс ялгаатай юм. Рейтинг шинжлэлт бичлэгийн төрөлд багтдаг. Учир нь рейтингийг харьцуулах, адилтгах зэрэг судалгааны тодорхой аргуудын тусламжтайгаар явуулж, дүн шинжилгээ хийх явцад үзэгдлийг бүх талаас нь судалж, түүний хэтийн төлөвийн талаар таамаглал дэвшүүлдэг. Үүний үр дүнд үнэлэлт өгч, дүгнэлт хийсэн, тодорхой чиглэсэн зорилготой, үндэслэл сайтай нийтлэл бий болдог. Рейтинг бэлтгэх нь маш хариуцлагатай ажил байдаг. Тиймээс рейтингийг юуны өмнө тухайн салбарын талаар тодорхой мэдлэг хуримтлуулсан, туршлагатай, судалгааны арга барилыг эзэмшсэн мэргэжилтнүүд, заримдаа ганц нэг мэргэжилтэн бус, бүхэл бүтэн шинжээчдийн баг, судалгааны төвүүд, хүрээлэнгүүд бэлтгэсэн байдаг.