Натан Щаранский

Натан Щаранский (еврей. ‏נתן שרנסקי‏‎; төрөхдөө Анатолий Борисович Щаранский; 1948 оны 1-р сарын 20-нд, ЗХУ-ын Сталино буюу өнөөгийн Донецск хотод төрсөн) — зөвлөлтийн инженер-математикч, орчуулагч, хүний эрхийн төлөө тэмцэгч, төрийн тэрс үзэлтэн, Зөвлөлт Холбоот Улс дахь еврейчүүдийн хөдөлгөөний идэвхтэн. Израил улсын улс төрийн зүтгэлтэн.

1986 онд Израильд нүүж ирснийхээ дараа тэрээр төр, нийгмийн зүтгэлтэн, Кнессетийн гишүүн, сайд, зохиолч болжээ. АНУ-ын Конгрессын алтан медаль (1986) болон Ерөнхийлөгчийн эрх чөлөөний медаль (2006) гэсэн Америкийн хоёр дээд шагналын эзэн, Израилийн шагналын эзэн (2016).

Намтар

Сталино хотод 1948 оны 1-р сарын 20-нд «Социалист Донбасс» сонины сэтгүүлч Борис Моисеевич Щаранский (1904—1980), эдийн засагч Ида Петровна Мильгром (1908—2002) нарын отгон хүү болж төрсөн. Ах нь — Леонид (1946 төрсөн, АНУ-д амьдарч байгаа).

Тэрээр Донецск хотын 17-р дунд сургуульд сурч төгсөөд Москва хотын Физик-техникийн дээд сургуульд сурсан. Оюутан байхдаа танхимынхаа Комсомолын Эвлэлийн хорооны гишүүн байсан. Физтех сургуулиа төгсөөд Бүх Оросын газрын тос, байгалийн хийн судалгааны хүрээлэнд ажилд орж, математикийн инженерээр бага эрдэм шинжилгээний ажилтан болжээ. Чөлөөт цагаараа "Сокольники" дахь цэцэрлэгт хүрээлэнгийн алдарт шатрын клубт залуу шатарчдыг дасгалжуулдаг байжээ.

1973 онд Щаранский Израиль руу цагаачлах хүсэлт гаргасан боловч эрх баригчид татгалзсан хариу авчээ. Тэрээр Газрын тос, байгалийн хийн судалгааны хүрээлэнгээс халагдаж, хувиараа давтлага өгч амьдралаа залгуулж байжээ. 1975 он гэхэд тэрээр Зөвлөлтийн еврей цагаачлалын хөдөлгөөний идэвхтэй оролцогч болжээ.

1977 оны 3-р сарын 15-нд Щаранскийг эх орноосоо урвасан, Зөвлөлтийн эсрэг ухуулга хийсэн хэргээр баривчилж, Москва хотын Лефортово шоронд суулгасан байна. 1978 оны 7-р сард болсон шүүх хурал дээр Щаранский өмгөөлөгчөөс татгалзаж, өөрийгөө өмгөөлсөн байна. Тэрээр бүх тулгасан хэргийг эсэргүүцсэн байна. 7-р сарын 14-нд Зөвлөлт Оросын Дээд шүүхийн Эрүүгийн хэргийн шүүх түүнийг 13 жилийн хорих ял тулгаж, эхний гурван жилийг шоронд, дараагийн жилүүдийг чанга дэглэмтэй колонид эдлүүлэхээр шийдвэрлэжээ. Тэрээр шоронд 9 жил болжээ.

1986 оны 2-р сарын 11-нд дэлхий даяар түүнийг дэмжсэн олон тооны жагсаал цуглаан, Европ, АНУ-ын томоохон улс төрчдийн өргөдлийн дараа ЗХУ, АНУ-ын хооронд байгуулсан тусгай хэлэлцээрийн үр дүнд Щаранский Германы хоёр иргэн, Чехословакийн нэг иргэнтэй хамт Баруун Берлин ба Зүүн Германы хоорондох хилийн Глиеникийн гүүрэн дээр, АНУ-д баривчлагдсан Чехословакийн агентууд Карел Кечер, Хана Көхер, мөн Зөвлөлтийн тагнуулын ажилтан Евгений Земляков, Польшийн тагнуулын ажилтан Ежи Качмарек, Зүүн Германы тагнуулын ажилтан нарыг солилцсон байна. Энэхүү солилцоо нь Зүүн Германы хуульч Вольфганг Фогелийн зуучлалаар явагдсан. Израильд Щаранскийг Ерөнхий сайд Шимон Перес болон орлогч Ицжак Шамир нар хүндэтгэлтэйгээр угтан авсан байна.

1986 онд Щаранский орос хэлтэй Израильд цагаачилсан еврейчүүдийг нэгтгэсэн "Сионист форум"-ыг байгуулаад 1996 он хүртэл удирдаж байжээ. 1995 онд Щаранский хуучин ЗХУ-аас ирсэн цагаачдыг нэгтгэсэн "Исраиль Ба-Алиа" намыг байгуулжээ.

Тэрээр 1996-2003 онд - Израилийн Кнессетийн гишүүн, "Исраиль Ба-Алиа" намын удирдагч. Үйлдвэр, худалдааны сайд (1996-1999), Дотоод хэргийн сайд (1999-2000), Барилгын сайд (2001-2003), Шадар сайд (2001-2003), Иерусалимын асуудал эрхэлсэн сайд (2003-2005) зэрэг албан тушаалуудыг хашиж байсан.

Гэр бүл

1976 онд Москвад байхдаа Н.Щаранский Наталья (дараа нь Авитал) Штиглицтэй (1950 онд төрсөн) еврей шашны гэрлэлтийн ёслол хийжээ. ЗХУ-д зөвхөн иргэний гэрлэлтийг хууль ёсны гэж үздэг байсан тул Натан, Авитал хоёрыг энэ ёслолоор эхнэр, нөхөр гэж үздэгүй байв. Авитал удахгүй нөхөртэйгээ нэгдэнэ гэж найдаж Израиль цагаачлав. Гэтэл түүнийг яллаад шоронд суулгасан юм. Авитал нөхрөө суллуулахын төлөө уугагүй тэмцсэн юм. Тэд Рэйчел, Ханна хэмээх хоёр охинтой, долоон ач зээтэй ажээ.