Монголын гайхамшигт соёл

1. 2003 оны 11 дүгээр сарын 7-нд ЮНЕСКО “Монголын Морин хуур хөгжмийн уламжлалт урлаг”-ийг Хүн төрөлхтний аман буюу утга соёлын шилдэг өв болгон зарласан билээ. Морин хуурыг хүн төрөлхтний соёлын их өвийн санд оруулж буй ач холдбогдлыг үнэлж, ЮНЕСКО-гийн Ерөнхий захирал К.Мацуура « Морин хуур хэмээн алдаршсан энэхүү хоёр чавхдасаар хөглөгдөх хөгжим нь монголын нүүдэлчин ард түмний соёлын олон жилийн түүхтэй хүйн холбоотой явж иржээ. Эгэл жирийн амьдралын зан үйл түүнчлэн ёслолын чухал нэгэн хэсэг болсноор жирийн нэгэн зэмсгийн утгаас хальж монголын нийгмийн оюун санааны хөгжилд их хувь нэмэр оруулжээ» гэж хэлсэн байна. Хүн төрөлхтний аман болон биет бус соёлын шилдэг өвөөр тунхаглагдсан “Морин хуурын уламжлалт урлагийг хамгаалах” төслийг тусгайлан хэрэгжүүлж, 16 аймагт буюу ихэнх нутагт хээрийн судалгаа явуулж, сургагч багш нарын бүсийн сургалт хийж, морин хуурчдад ардын уламжлалт арга барилаар тоглох чадвар дадал эзэмшүүлж, Морин хуурчдын Их Наадмыг анх удаа зохион байгуулав.

2003 оны “Соёлын биет бус өвийг хамгаалах тухай” Конвенци хүчин төгөлдөр болсонтой холбогдуулан тус Конвенцийн 31 дүгээр зүйлийн заалтын дагуу Хүн төрөлхтний соёлын аман болон биет бус өвийн шилдэг дээжист тунхаглан зарлан тунхаглагдсан “Монголын Морин хуур хөгжмийн уламжлалт урлаг”-ийг Хүн төрөлхтний соёлын биет бус өвийн Төлөөллийн Жагсаалтад нэгтгэн бүртгэсэн.

2.Дэлхийн Өвийн Хороо 2004 оны 7 дугаар сарын 1-ний хуралдаанаар “Орхоны ХӨндийн СоЁлын Дурсгалт Газар”-ыг ЮНЕСКО-гийн Дэлхийн өвд бүртгэн авч хүн төрөлхтний нийтлэг үнэ цэнэ бүхий соёлын гайхамшигт дурсгал мөн гэдгийг дэлхий дахинд зарлан тунхагласан болно. Орхон голын ай савд орших энэхүү дурсгалт газар бол өнө эртнээс хүмүүн заяатан ариун дагшин байгаль, амьтан хүнээ дээдлэн, мал сүргээ адгуулан аж төрөхдөө үеэс үед уламжлан хөгжүүлж ирсэн нүүдлийн өвөрмөц соёл иргэншлийн үнэнхүү голомт нутаг бөлгөө. Эртний түүхт Орхоны Хөндий нь Төв Азид малчин удамт нүүдэлчдийн томоохон улс гүрнүүд төр засаг, худалдаа, арилжаа, соёл, шашин шүтлэгийн гол төвүүдээ үүсгэн хөгжүүлж ирсний болон Өрнө Дорнын хийгээд соёл иргэншлүүдийн хоорондын харилцаа, холбооны гол уулзвар газар болж байсны түүхэн гэрч нотолгоо төдийгүй Суут Богд Чингисийн байгуулсан Монголын Эзэнт Гүрний нийслэл алдарт Хархорумын нандин дурсгалыг хадгалж байдгаараа Дэлхий дахинаа түгээмэл үнэ цэнэ бүхий хосгүй гайхамшигт дурсгалт нутаг юм.