Латвийн Үндсэн хууль

Латви улсын Үндсэн хууль буюу Сатверсме (латви хэл. Latvijas Republikas Satversme) Бүгд Найрамдах Латви улсын эцэг хууль юм.

Түүх

1918 оны 11-р сарын 18-нд Латви улс нь өөрийн түүхэн газар нутгийг нэгтгэж, Латвийн ард түмний өөрийн хүсэл зоригийн үндсэн дээр бие даан шийдвэрлэх эрхээ баталгаажуулжээ.

Үндсэн хуулийг 1922 оны 2-р сарын 15-нд үүсгэн байгуулагчдын хурлаар 5 түдгэлзсэнээр (Латгалын Христийн тариачны намын төлөөлөгчид) баталж, 1922 оны 11-р сарын 7-нд хүчин төгөлдөр болсон. Үндсэн хуулийг боловсруулахдаа депутатууд Германы Веймарын болон Швейцарын Холбооны улсын Үндсэн хуулийг голчлон баримталсан байна. 1922 оны Үндсэн хуулиар Латви улсыг Ардчилсан Бүгд найрамдах улс гэж тунхагласан (1-р зүйл), 21-ээс дээш насны иргэдэд бүх нийтийн, тэгш, шууд сонгох эрхийг нууцаар санал хураалтаар явуулах (7, 8-р зүйл), Саймыг /парламент/ хууль батлах эрхийг олгосон (64-р зүйл), төсөв (66-р зүйл), олон улсын гэрээг батлах (68-р зүйл), сайд нар Сеймийн итгэлийг хүлээх ёстой (59-р зүйл) бодсон байна.

1934 оны 5-р сарын 15-нд Ерөнхий сайд Карлис Ульманисын хийсэн төрийн эргэлтийн үр дүнд Үндсэн хуулийн үйл ажиллагааг хэсэгчлэн цуцалсан.

1940 онд Латви улс ЗСБНХУ-ын бүрэлдэхүүнд орсны дараа Үндсэн хуулийг Латви ЗСБНХУ-ын Үндсэн хуулиар (Үндсэн хууль) сольж, 1978 онд дахин шинэ хууль баталсан ажээ.

Шинэ Үндсэн хууль

1990 оны 5-р сарын 4-нд Латвийн ЗХУ-ын Дээд Зөвлөл 201 гишүүний 138 санал, 1 нь түдгэлзсэн (депутатуудын нэлээд хэсэг нь санал хураалтад оролцоогүй) тусгаар тогтнолыг сэргээх тухай тунхаглалыг батлав. Бүгд Найрамдах Латви улс өөрийн 1922 оны Үндсэн хуулийн 1, 2, 3, 6 дугаар зүйлийн хүчин төгөлдөр байдлыг сэргээсэн юм. Латвийн ард түмэн дэлхийн хоёрдуаар дайнаас өмнөх Үндсэн хуулиа сэргээн баталсан Зүүн Европын цорын ганц орон юм.

Үндсэн хууль 1993 оны 7-р сарын 6-ны өдөр буюу тавдугаар Сеймийн үйл ажиллагааны эхэнд бүрэн хүчин төгөлдөр үйлчилж эхэлсэн.

1998 онд Үндсэн хуульд хүний эрхийн тухай нэмэлт зүйл оруулсан байна.

Эрт дээр үеэс Европын соёлын орон зайд Латви улсын өвөрмөц байдал нь Латви болон Ливийн уламжлал, Латви ардын мэргэн ухаан, Латви хэл, бүх нийтийн болон Христийн шашны үнэт зүйлсээр тодорхойлогддог. Латви улсад үнэнч байх, цорын ганц албан ёсны хэл болох Латви хэл, эрх чөлөө, тэгш байдал, эв нэгдэл, шударга ёс, шударга байдал, хөдөлмөрийн ёс зүй, гэр бүл нь эв нэгдэлтэй нийгмийн үндэс суурь юм. Хүн бүр өөрийгөө болон дотно хайртай хүмүүсээ, нийгмийн сайн сайхны төлөө санаа тавьж, бусад хүмүүс, ирээдүй хойч үе, хүрээлэн буй орчин, байгальд хариуцлагатай ханддаг.

Олон улсын хамтын нийгэмлэгт эрх тэгш байдлаа хүлээн зөвшөөрч, Латви улс үндэснийхээ эрх ашгийг хамгаалж, нэгдсэн Европ болон дэлхийн тогтвортой, ардчилсан хөгжилд хувь нэмрээ оруулж байна гэж заажээ.

Бүтэц

Оршил.

1-р бүлэг: Ерөнхий заалт

2-р бүлэг: Сейм /парламент/

3-р бүлэг: Улсын Ерөнхийлөгч

4-р бүлэг: Засгийн газрын Танхим

5-р бүлэг Хууль тогтоомж

6-р бүлэг: Шүүх

Бүлэг 7. Төрийн хяналт

8-р бүлэг Хүний үндсэн эрх