Иван Федюнинский

Иван Иванович Федюнинский (1900 оны 7 дугаар сарын 30-нд төрж, 1977 оны 10 дугаар сарын 17-нд нас барсан) - Зөвлөлтийн цэргийн удирдагч, Армийн генерал (1955). ЗХУ-ын баатар (1939). БНМАУ-ын баатар (1975).

Намтар

1900 оны 7 дугаар сарын 30-нд Тобольск мужийн Тюмень дүүргийн Успенскийн волостын Гилёв тосгонд (одоогийн Свердловск мужийн Тугулым дүүрэг) тариачны гэр бүлд төрсөн. 1913 онд Гилёва тосгоны сургуулийг төгсөөд зураачийн дагалдангаар ажиллаж эхэлжээ.

1919 оноос хойших түүний бүх амьдрал цэргийн албатай холбоотой байв. 1919 онд тэрбээр Зөвлөлтийн Улаан армид сайн дураараа явсан. Оросын Иргэний дайны үед тэрбээр баруун фронтод энгийн цэргээр оролцож байлдаж хоёр удаа шархадсан ажээ. 1921 оны 7-р сарын 29-нд түүнийг 33-р нөөцийн дэглэмд Омск хотод шилжүүлэв. 1921 онд III Коммунист Интернационалын нэрэмжит Омскийн 24-р явган цэргийн сургуульд, Улаан армийн команд штаб - Омскийн явган цэргийн сургуульд суралцахаар явсан.

1924 онд тэрбээр Коминтерны нэрэмжит Владивостокийн явган цэргийн сургууль төгссөн байна.

Сургуулиа төгсөөд Владимирын 107-р буудлагын хорооны ангийн командлагчаар томилогдов. 1929 онд Алс Дорнодын Тусгай армийн 36-р винтов дивизийн 6-р ротын командлагч байхдаа Зүүн Хятадын төмөр замын цэргийн мөргөлдөөнд оролцсон ажээ. Эдгээр тулалдаанд хувийн эр зоригийг харуулсан авхаалж самбаа, чадварлаг манлайллын төлөө Улаан тугийн одон, хувийн гар буугаар шагнагджээ.

1930 оны 10-р сард түүнийг буудлагын командын штабын курст явуулсан. Сургуулиа онц төгсөн Алс Дорнодод буцаж ирээд батальоны захирагч, 1936 онд полкийн командлагчийн туслахаар томилогдов.

1939 онд Зөвлөлт-Монгол Улсын хил дээр ангийн захирагчийн аж ахуйн туслахаар алба хааж байжээ. Халхын голд Японы цэргүүдтэй зарлаагүй дайны эхэн үед Г.К.Жуковын санал болгосноор 24-р мотобуудлагын командлагчаар томилогдсон байна.

Баянцагааны тулалдаанд залуу командлагчийн анги танкийн хамт Японы цэргүүдийн ар тал руу нэвтэрч, дайсанд ихээхэн хохирол учруулсан. Халхын голын баруун эрэг дэх Баянцагаан уулын ойролцоо эзэлсэн гүүрэн гарцаас япончуудыг хурдан ухарч, бүр зугтахад хүргэсэн арын холбоог тасалдуулж, Федюнинскийн анги маш олон техник хэрэгсэл, хүнд их бууг олзолжээ. Япончууд гүүрэн гарцыг цэвэрлэхээс өөр аргагүйд хүрсэн. ЗХУ-ын Дээд Зөвлөлийн Тэргүүлэгчдийн 1939 оны 8-р сарын 29-ний өдрийн зарлигаар хурандаа Иван Иванович Федюнинскийг ЗХУ-ын баатар цол болон Лениний одонгоор шагнасан.

1940 оны 2-р сарын 6-нд БНМАУ-ын Баянтүмэнд (1941 оноос Чойбалсан) байрлаж байсан 82-р буудлагын дивизийг 1940 оны 3-р сарын 10 гэхэд 82-р буудлагын дивизийн командлалыг авав. 82-р мотобуудлагын дивизийн нэрээр 12000 хүнтэй мотобуудлагын дивизийн бүрэлдэхүүнд шилжсэн бөгөөд дивизээ өөрчлөн байгуулж, 1940 оны 11-р сар хүртэл 82-р мотобуудлагын дивизийг командлав.

Эх орны дайны үеэр

1940 оны 11-р сараас Аугаа их эх орны дайны эхэн үед хурандаа (1941 оны 8-р сарын 12-ноос хошууч генерал) И.И. Федюнинский Брест, Ковел мужид байрладаг 15-р зэвсэгт корпусын командлагч байв. Гурван дивизээс бүрдсэн корпус нь дайны эхэн үед бусад олон бүрэлдэхүүнээс ялгаатай нь хамгаалалтын тулалдаанд амжилттай тулалдаж, урагшилж буй Германы цэргүүд рүү хэд хэдэн бодит сөрөг довтолгоог хийсэн. Эдгээр тулалдаанд шархадсаны дараа фронтын командлагчийн заавраар түүнийг онгоцоор Москва руу эмнэлэгт хүргэв.

1941 оны 9-р сард Ленинградын төлөөх тулалдааны хамгийн эгзэгтэй үеүдийн нэгэнд Г.К.Жуковын санал болгосноор Ленинградын фронтын командлагчийн орлогч, нэгэн зэрэг 42-р армийн командлагчаар томилогдов. 1941 оны 10-р сард Жуковыг явсны дараа тэрбээр фронтыг түр захирч байжээ. Дайн дуустал төрөл бүрийн фронтод армийн командлагчаар ажилласан байна.

1945 оны 6-р сарын 24-нд хурандаа генерал И.И.Федюнинский Москвад Улаан талбайд болсон Ялалтын парадад оролцов.

Дайны дараа

Дэлхийн 2-р дайны төгсгөлд тэрээр Герман дахь Зөвлөлтийн хүчний бүлгийн нэг хэсэг болсон 2-р цохилтын армийн командлагчийн албан тушаалд үлдэв. 1946 оны 4-р сараас 1947 оны 2-р сард тэрээр Архангельскийн цэргийн тойргийн цэргүүдийг командлав. 1948 онд тэрээр К.Е.Ворошиловын нэрэмжит Дээд цэргийн академийн дээд курс төгссөн.

1948 оны 4-р сараас 1951 оны 11-р сард Ар Кавказын цэргийн тойргийн 7-р нэгдсэн зэвсгийн армийн командлагч (армийн төв байр Ереван хотод байрладаг). 1951 оны 11-р сараас 1954 оны 4-р сар хүртэл Герман дахь Зөвлөлтийн хүчний бүлгийн орлогч, нэгдүгээр орлогч (1953 оны 11-р сараас) Ерөнхий командлагч байв. 1954 оны 4-р сараас 1957 оны 10-р сар хүртэл Ар Кавказын цэргийн тойргийн командлагч. 1957 оны 12-р сараас 1965 оны 12-р сард Туркестаны цэргийн тойргийн командлагч.

1955 оны наймдугаар сарын 8-нд Армийн генерал цол хүртжээ.

1965 оны арванхоёрдугаар сараас нас барах хүртлээ ЗХУ-ын Батлан хамгаалах яамны Ерөнхий байцаагчдын бүлгийн цэргийн байцаагч-зөвлөхөөр ажиллаж байжээ.

БНМАУ-ын АИХ-ын Тэргүүлэгчдийн 1975 оны 7-р сарын 15-ны өдрийн зарлигаар И.И.Федюнинскийд БНМАУ-ын баатар цол олгосон байна.

1977 оны 10-р сарын 17-нд Москвад нас барсан.