Уэльс

Уэльс
*Cymru* (Уэльс)
*Wales* (Англи)
Уэльс Cymru (Уэльс); Wales (Англи)
	Төрийн далбаа Хааны тэмдэг
	Төрийн дуулал: "Hen Wlad Fy Nhadau"; ("Эцэг өвгөдөөс өвлөсөн нутаг");
	Уэльс улсын байршил (хар ногоон) – Европ (ногоон & хар саарал); – Их Британи (ногоон)
Төлөв	Улс
Нийслэл ба томоохон хот	Кардифф; 51°29′N 3°11′W / 51.483°N 3.183°W; Солбицол: 52°18′N 3°36′W / 52.3°N 3.6°W
Албан ёсны хэл	Англи хэл; Уэльс хэл;
Угсаатны бүлгүүд (2021)	94.0% Цагаан; 2.9% Ази; 1.6% Холимог; 0.9% Хар; 0.6% бусад;
Шашин (2021)	46.5% шашингүй; 43.6% Христ; 2.2% Ислам; 0.4% Хиндүизм; 0.3% Буддизм; 0.7% бусад; 6.3% хариулаагүй;
Ард түмний нэршил	Уэльсчүүд
Бүрэн эрхт улс; Хуулийн харьяалал;	Их Британи; Англи ба Уэльс;
Төр засаг	Үндсэн хуульт хаант засгийн нэг хэсэг, шилжүүлсэн парламентын хууль тогтоох засаг
• Хаан	III Чарльз
• Тэргүүн сайд	Марк Дрейкфорд
Их Британийн Парламент
• Төрийн нарийн бичгийн дарга	Дэвид Дэвис
• Төлөөлөгчдийн; танхим	40 гишүүд (650-аас)
Хууль тогтоох байгууллага	Сенедд
Үүсэл
• Гриффидд ап Лливелин нэгтгэсэн	1057
• Ридланы статут	3 сарын 3, 1284 он
• Уэльс дахь хуулийн тухай акт	1543
• 1967 оны Уэльс хэлний тухай акт	7 сарын 27, 1967 он
• Шилжүүлэлт	31 July 1998
Газар нутаг
• Total	20,779 км2
Хүн ам
• 2022 тооцоо	3,267,501
• 2021 тооллого	3,107,500
• Нягтаршил	150/км2
ННӨ	2020 тооцоо
• Нийт	£67 тэрбум
• Нэг хүнд ноогдох	£21,010
ДНБ (нэрлэсэн)	тооцоо
• Нийт	£75.7 тэрбум (2020)
ХХИ (2019)	▲ 0.901; маш өндөр
Мөнгөний нэгж	Фунт стерлинг (GBP)
Цагийн бүс	UTC (GMT)
• Зуны цаг (ЗЦ)	UTC+1 (Британийн Зуны Цаг)
Огнооны формат	өө/сс/жжжж (МЭ)
Жолооны тал	зүүн
Утасны томьёо	+44
Домэйн нэр	.wales .cymru
	Вэбсайт; wales.com
	^ .wales ба .cymru хоёуулаа ccTLD биш, харин GeoTLD юм, Уэльс болон Уэльстэй холбоотой бүх хүмүүст ашиглах боломжтой. Их Британийн нэг хэсэг тул .uk-г мөн ашигладаг. ISO 3166-1 нь GB, гэхдээ .gb хэрэглэгдэдгүй.;

Уэльс (уэл. Cymru, англи. Wales) нь Нэгдсэн Вант Улсын бүрэлдэхүүн орнуудын нэг^[12] бөгөөд зүүн талаараа Англи улстай хиллэдэг бол баруун талаараа Атлантын далай болон Ирландын тэнгисээр хүрээлэгдэнэ. Гурван сая гаруй хүн амын дийлэнх нь Уэльс болон Англи хэлээр ярьдаг. Уэльс хэлний тухайд дурдвал Уэльсийн соёл иргэншлийн хамгийн үнэт зүйл гэгддэг байх ба сүүлийн энэ хэлээрээ яригсадын тоо 20 хувь болон аажмаар буурч буй гэх дүгнэлт бий.^[13]^[14]

Төмөр зэвсгийн үе болон дундад зууны он жилүүдэд Уэльсчүүд Селтик, Бритоны нутаг дэвсгэр амьдардаг байсан байна. Уэльс бие даасан нэгдэл болох замналаа 5 дугаар зуунд буюу Ромын Эзэнт гүрэн харьяалалдаа байсан Британийг чөлөөлсөн үеээс эхлэлтэй гэж үздэг.^[15]^[16]^[17] 13 дугаар зуунд I Эдуард хаан Лливелинд ялагдал хүлээсэний дараа Англо-Норманчууд эзлэгдсэн Уэлсийн нутаг дэвсгэр дээр бүтэн зууны туршид амьдарч байжээ. Хожим нь Уэльс Английн бүрэлдэхүүнд нэгдсэн бөгөөд 1535-1542 оны Уэльсийн Англитай байгуулсан санамж бичгийн хүрээнд Англи-Уэльсийн хуулийг баталж одоог хүртэл засвар хийгдсээр хүчин төгөлдөр мөрдөгдсөөр буй. Уэльсийн улс төрийн амьдрал 19 дүгээр зуунд эрчимтэй явагдаж байсан бөгөөд 1881 онд дээд Уэльсийн дээд эрх мэдэлтнүүд болох Английн парламентийн бүлгэм далд ухуулга гэгч нэрийн доор хүний эрх, эрх чөлөөнд халдсан хэд хэдэн хуулийн заалт, тогтоолыг баталж байсан нь түүхэнд тодоор бичигддэг ажээ.

1955 онд нийслэл Кардифф хотыг зарлан тунхагласан бөгөөд 317,500 хүн амтай тус хот тухайн үеийн хамгийн их оршин суугчтай хот болж байжээ. Чулуун нүүрсний дэлхийд хамгийн их баялаг нөөцтэй гэгдэх Уэльсчүүд^[18] анхлан Дэлхийн нэгдүгээр дайны үеүүдэд Лондон, Ливерпүүл хотуудаар дамжуулан дэлхийн зах зээлд гаргаж байжээ.^[19] Суонси, Ньюпорт гэж том хотууд байдаг.

Засаг захиргааны хуваарь засварлах

Кардифф хот дахь «Цагтай цамхаг»

* тэмдгээр тэмдэглэсэн нь хот болохыг нь илтгэх ба энэ нь гүнгийн хэргэмт (гүнлиг) нутаг дэвсгэр харьяалагдах юм. † тэмдгээр тэмдэглэсэн нь хот-гүнлиг буюу гүнлиг.

	Мертир-Тидвил (Merthyr Tudful) † Кайрфилли (Caerffili) † Блайнай-Гвент (Blaenau Gwent)† Торвайн (Tor-faen) † Монмутшир (Sir Fynwy) Ньюпорт (Casnewydd) * Кардифф (Caerdydd) * Долина Гламорган (Bro Morgannwg) † Бриженд (Pen-y-bont ar Ogwr) † Ронта-Кинон-Тав (Rhondda Cynon Tвf) † Нит — Порт-Толбот (Castell-nedd Port Talbot) † Суонси (Abertawe) * Кармартеншир (Sir Gaerfyrddin) Кередигион (Ceredigion) Поуис (Powys) Рексем (Wrecsam) † Флинтшир (Sir y Fflint) Денбишир (Sir Ddinbych) Конуи (Conwy) † Гвинед (Gwynedd) Англсийн арал (Ynys Mфn) Пембрукшир (Sir Benfro)

Уэльсийн «Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэнгийн» зураглал.

«Port Talbot Steelworks» хэмээх улсынхаа хамгийн ажиллагсадтай үйлдвэр.^[20]

Эшлэл засварлах

↑ Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Wales Hist 100
↑ "Statute of Rhuddlan". Oxford Reference. Retrieved 26 July 2014.
↑ "Laws in Wales Act 1535 (repealed 21.12.1993)". legislation.gov.uk. Retrieved 26 July 2014.
↑ "Welsh Language Act". legislation.gov.uk. Retrieved 11 September 2022.
↑ "Government of Wales Act 1998". legislation.gov.uk. Retrieved 26 July 2014.
↑ "Population estimates for the UK, England and Wales, Scotland and Northern Ireland: mid-2020". 25 June 2021.
↑ "Phase one - Census 2021 first results". Census 2021.
↑ "Regional gross value added (balanced) per head and income components". Office for National Statistics. 30 May 2022.
↑ Fenton, Trevor. "Regional gross value added (balanced) per head and income components". www.ons.gov.uk.
↑ "Regional gross domestic product and gross value added: 1998 to 2020". 31 May 2022.
↑ "Sub-national HDI – Area Database – Global Data Lab". hdi.globaldatalab.org. Retrieved 21 July 2021.
↑ "The Countries of the UK". statistics.gov.uk. Archived from the original on 29 March 2002. Retrieved 10 October 2008.
↑ "Welsh Language Board - Number of speakers". Byig-wlb.org.uk. Archived from the original on 24 Тавдугаар сар 2010. Retrieved 19 June 2010.
↑ "Go Britannia! Guide to Wales - Welsh Language Guide". Britannia. Retrieved 19 June 2010.
↑ Davies (1994) p. 54
↑ "Welsh Assembly Government: Minister promotes Wales' status as a Celtic nation". Welsh Assembly Government website. Welsh Assembly Government. 16 September 2002. Retrieved 3 January 2010.^{[permanent dead link]}
↑ "Who were the Celts? ... Rhagor". Amgueddfa Cymru – National Museum Wales website. Amgueddfa Cymru – National Museum Wales. 4 May 2007. Retrieved 14 October 2009.
↑ "Coal Exchange to 'stock exchange'". BBC News Wales. 26 April 2007. Retrieved 11 October 2008.
↑ "Rhagor, Cardiff - Coal and Shipping Metropolis of the World". Amgueddfa Cymru - National Museum Wales. Amgueddfa Cymru - National Museum Wales. 18 April 2007. Retrieved 11 October 2008.
↑ Davies (2008), p.697

Намтар засварлах

Davies, John (1994). A History of Wales. London: Penguin. ISBN 0-14-01-4581-8.
Davies, John (2008). The Welsh Academy Encyclopaedia of Wales. Cardiff: University of Wales Press. ISBN 978-0-7083-1953-6. {{cite book}}: Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help)

Холбоос засварлах

Уэльсийн Үндэсний ассемблей
BBC телевиз дэх Уэльс улсын мэдээлэл
Уэльс Open Directory Project төслийн вэбсайт дахь
VisitWales.com The official international guide to places to stay and things to do in Wales.
VisitWales.co.uk The official UK guide to places to stay and things to do in Wales.
Wales - Official Gateway to Wales
Gathering the Jewels - Welsh Heritage and Culture

[Wales_Hist_100-1] Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Wales Hist 100

[2] "Statute of Rhuddlan". Oxford Reference. Retrieved 26 July 2014.

[3] "Laws in Wales Act 1535 (repealed 21.12.1993)". legislation.gov.uk. Retrieved 26 July 2014.

[4] "Welsh Language Act". legislation.gov.uk. Retrieved 11 September 2022.

[5] "Government of Wales Act 1998". legislation.gov.uk. Retrieved 26 July 2014.

[6] "Population estimates for the UK, England and Wales, Scotland and Northern Ireland: mid-2020". 25 June 2021.

[7] "Phase one - Census 2021 first results". Census 2021.

[8] "Regional gross value added (balanced) per head and income components". Office for National Statistics. 30 May 2022.

[9] Fenton, Trevor. "Regional gross value added (balanced) per head and income components". www.ons.gov.uk.

[Welsh_Govermnment_website-10] "Regional gross domestic product and gross value added: 1998 to 2020". 31 May 2022.

[11] "Sub-national HDI – Area Database – Global Data Lab". hdi.globaldatalab.org. Retrieved 21 July 2021.

[12] "The Countries of the UK". statistics.gov.uk. Archived from the original on 29 March 2002. Retrieved 10 October 2008.

[13] "Welsh Language Board - Number of speakers". Byig-wlb.org.uk. Archived from the original on 24 Тавдугаар сар 2010. Retrieved 19 June 2010.

[14] "Go Britannia! Guide to Wales - Welsh Language Guide". Britannia. Retrieved 19 June 2010.

[Hist_Wales_54-15] Davies (1994) p. 54

[WAG_1.1-16] "Welsh Assembly Government: Minister promotes Wales' status as a Celtic nation". Welsh Assembly Government website. Welsh Assembly Government. 16 September 2002. Retrieved 3 January 2010.^{[permanent dead link]}

[Amgueddfa_DNA-17] "Who were the Celts? ... Rhagor". Amgueddfa Cymru – National Museum Wales website. Amgueddfa Cymru – National Museum Wales. 4 May 2007. Retrieved 14 October 2009.

[BBC_News-18] "Coal Exchange to 'stock exchange'". BBC News Wales. 26 April 2007. Retrieved 11 October 2008.

[Rhagor_1-19] "Rhagor, Cardiff - Coal and Shipping Metropolis of the World". Amgueddfa Cymru - National Museum Wales. Amgueddfa Cymru - National Museum Wales. 18 April 2007. Retrieved 11 October 2008.

[20] Davies (2008), p.697

[12]

[13]

[14]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[9]

[8]

[10]

[11]

[a]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

Уэльс Cymru (Уэльс) Wales (Англи)
Төрийн далбаа Хааны тэмдэг
Төрийн дуулал: "Hen Wlad Fy Nhadau" ("Эцэг өвгөдөөс өвлөсөн нутаг")
Уэльс улсын байршил (хар ногоон) – Европ (ногоон & хар саарал) – Их Британи (ногоон)
Төлөв	Улс
Нийслэл ба томоохон хот	Кардифф 51°29′N 3°11′W / 51.483°N 3.183°W / 51.483; -3.183 Солбицол: 52°18′N 3°36′W / 52.3°N 3.6°W / 52.3; -3.6
Албан ёсны хэл	Англи хэл Уэльс хэл
Угсаатны бүлгүүд (2021)	94.0% Цагаан 2.9% Ази 1.6% Холимог 0.9% Хар 0.6% бусад
Шашин (2021)	46.5% шашингүй 43.6% Христ 2.2% Ислам 0.4% Хиндүизм 0.3% Буддизм 0.7% бусад 6.3% хариулаагүй
Ард түмний нэршил	Уэльсчүүд
Бүрэн эрхт улс Хуулийн харьяалал	Их Британи Англи ба Уэльс
Төр засаг	Үндсэн хуульт хаант засгийн нэг хэсэг, шилжүүлсэн парламентын хууль тогтоох засаг

• Хаан	III Чарльз
• Тэргүүн сайд	Марк Дрейкфорд
Их Британийн Парламент
• Төрийн нарийн бичгийн дарга	Дэвид Дэвис
• Төлөөлөгчдийн танхим	40 гишүүд (650-аас)


Хууль тогтоох байгууллага	Сенедд
Үүсэл

• Гриффидд ап Лливелин нэгтгэсэн	1057^[1]
• Ридланы статут^[2]	3 сарын 3, 1284 он
• Уэльс дахь хуулийн тухай акт^[3]	1543
• 1967 оны Уэльс хэлний тухай акт^[4]	7 сарын 27, 1967 он
• Шилжүүлэлт^[5]	31 July 1998

Газар нутаг
• Total	20,779 км²
Хүн ам
• 2022 тооцоо	3,267,501^[6]
• 2021 тооллого	3,107,500^[7]
• Нягтаршил	150/км²
ННӨ	2020^[9] тооцоо
• Нийт	£67 тэрбум
• Нэг хүнд ноогдох	£21,010^[8]

ДНБ (нэрлэсэн)	тооцоо
• Нийт	£75.7 тэрбум (2020)^[10]
ХХИ (2019)	▲ 0.901^[11] маш өндөр
Мөнгөний нэгж	Фунт стерлинг (GBP)
Цагийн бүс	UTC (GMT)
• Зуны цаг (ЗЦ)	UTC+1 (Британийн Зуны Цаг)
Огнооны формат	өө/сс/жжжж (МЭ)
Жолооны тал	зүүн
Утасны томьёо	+44
Домэйн нэр	.wales .cymru ^[a]
Вэбсайт wales.com
^ .wales ба .cymru хоёуулаа ccTLD биш, харин GeoTLD юм, Уэльс болон Уэльстэй холбоотой бүх хүмүүст ашиглах боломжтой. Их Британийн нэг хэсэг тул .uk-г мөн ашигладаг. ISO 3166-1 нь GB, гэхдээ .gb хэрэглэгдэдгүй.