Тодорхой бус байдлын зарчим

Хэйзенбергийн тодорхойгүй байдлын зарчим гэж нэрлэгддэг тодорхой бус байдлын зарчим нь квант механикийн үндсэн ойлголт юм. Энэ нь байрлал, импульс зэрэг физик шинж чанаруудын тодорхой хосыг нэгэн зэрэг мэдэж болох нарийвчлалд хязгаар байдаг гэж заасан. Өөрөөр хэлбэл, нэг шинж чанарыг илүү нарийвчлалтай хэмжих тусам нөгөө шинж чанар нь бага нарийвчлалтай мэдэгдэх болно.

Албан ёсоор тодорхойгүй байдлын зарчим нь квант систем дээрх байрлал, х, импульс зэрэг зарим холбогдох хэмжилтийн нарийвчлалын үржвэрийн үндсэн хязгаарыг баталгаажуулдаг математикийн янз бүрийн тэгш бус байдлын аль нэг юм. Ийм хосолсон хувьсагчдыг нэмэлт хувьсагч эсвэл каноник коньюгат хувьсагч гэж нэрлэдэг.

Анх 1927 онд Германы физикч Вернер Хейзенберг танилцуулсан тодорхойгүй байдлын зарчмыг зарим бөөмийн байрлалыг нарийн тодорхойлох тусам түүний импульсийг эхний нөхцөлөөс урьдчилан таамаглах боломжгүй ба эсрэгээр байна. 1927 онд хэвлэгдсэн нийтлэлдээ Хэйзенберг анх тодорхойгүй байдлын зарчим нь Планкийн бүрэн тогтмолыг ашиглан ΔpΔq ≈ h байна гэж дүгнэсэн.