Монгол бичгийг цахим ертөнцөөр

Монгол бичиг - Их Монгол улсын үед албан ёсны бичиг болгосон хэмээн Монголын нууц товчоонд дурдсан байдаг ба Монголчууд эхэндээ "Уйгаржин бичиг" гэж нэрлэдэг байсан. Мөн онцлог шинжүүд болоод бусад монгол түүхэн бичгүүдээс ялгах зориулалтаар босоо бичиг, хуучин монгол бичиг, худам монгол бичиг, уйгуржин бичиг гэж олон янзаар нэрлэдэг. Чингис хаан Найман аймгийг нэгтгэсэний дараа олзлогдсон бичээч Тататунга нь эртний Иран дахь Согд бичгээс үүссэн хуучин Уйгур бичгээр үндэс болгож зохиосон гэж үздэг юм. Монгол хэлээр бичигдсэн уйгаржин бичгийн анхны дурсгал нь 13-р зуунд урласан Чингисийн чулууны бичиг. Уг бичиг нь зөвхөн босоо чиглэлд бичдэгээрээ онцлог. Мөн үгийн эхэн дунд адагт буй үсгийн хэлбэр нь ихэвчлэн өөр өөр хэлбэртэй. Монгол бичиг нь Баруун Монголын ойрад аялгуунд тулгуурласан тод бичиг, буриад аялгуунд ойртуулсан вагиндрагийн үсэг гэх мэт хэд хэдэн хувилбартай. Мөн Аюуш Гүүшийн зохиосон галиг үсэг болох Али-Гали нь уйгаржин үсгийн хөгжилд томоохон хувь нэмэр оруулсан бөгөөд уг үсгээр монгол хэлнээс гадна төвд, самгарди, хятад хэлний үгийг тэмдэглэх өргөн боломж нээгдсэн.

Монгол хүнийг МОНГОЛ ХҮН гэж хэлүүлэх ганц зүйл бол МОНГОЛ ХЭЛ БИЧИГ. Дэлхийн хэмжээнд гайхалтай гэж үнэлэгдсэн 7 бичиг үсэг байдаг гэдэг, түүний нэг нь монгол бичиг (цаашид босоо монгол бичиг гэж ойлгоё) орсон байдаг. Бид үүнийгээ ч мэдэхгүй явж байна. Монгол бичиг бол угтаа хүн бичиг. Толгой, титэм, гэдэс, шилбэ гээд хүний бүх шинж чанар түүнд агуулагдаж байдаг. Өнөөдөр олон олон залуучууд монгол бичгийг мэдэх нь битгий хэл нэрээ бичиж чадахгүй байна. Энэ бол гутамшиг.

Тэртээх 1200-аад оны Чингисийн чулууны бичгээр өв болгон авдаг ч үүссэн хугацаа үүссэн шалтгаан нь нууцлаг хэвээр 1000н жилийг элээсэн өв их соёл. Монгол хэл бол маш эртний Алтай язгуурын өвөг хэлний нэг төдийгvй өөрийн гэсэн сонгодог бичиг vсэгтэй.

Хэл, бичиг хоёр бол хэлний хос жигүүр буюу. Шувууны хос жигүүрийн нэг нь хугарвал нисч үл чадахын адил бичиггүй хэл өрөөсөн далавчаараа газар алгадахын үлгэр адил бол утгыг тэмдэглээгүй vсэг бичиг жигүүргүй шувуу мэт "амьгүй". Хэдий бээр бичиг үсэггvй хэл байж болох авч тийн хэл зөвхөн одоо цагт аман харилцуурын үүрэгтэй болохоос бус санааг алсад дамжуулах, өнгөрсөн хийгээд өнийн хэрэг явдлыг мэдээлэх, утга соёлыг хадгалах, хамгаалах, хойчист уламжлах боломжгүй юм. Хүн төрөлхтний түүхэнд хамгийн анхны бичиг нь Шумерүүдийн соёл болох-Мезопотамяа дахь шаантаг, шавар бичиг агаад эл бичиг МЭӨ 3300 жилийн тэртээ Багдадад үүссэн гэж vздэг. Хүн төрөлхтөн түүхэндээ 5000 гаруй хэлээр харилцаж иржээ. Үүнээс эдүгээ 3000 амьд хэл байгаагаас зөвхөн гуравны нэг нь л бичиг үсэгтэй хэл байна гэсэн тооцоог нийгэм хэл шинжээчид гаргасан байна.

Манай монгол хэл бол маш эртний Алтай язгуурын өвөг хэлний нэг төдийгүй өөрийн гэсэн сонгодог бичиг үсэгтэй. Бичгийн хэлийг "номын хэл", "судрын хэл", "утга зохиолын хэл", "сонгодог хэл" хэмээн өргөмжлөн нэрлэдэг байхад харин аман хэлийг "хар ярианы хэл", "модон хэл" хэмээн доромж доод үгээр нэрлэх нь буй. Хүн төрөлхтний оюун ухааны хөгжил амжилтын нэгэн бол үсэг бичгийн тэмдэг тогтолцоог буй болгож, оюуны бүтээл, хэлэх уламжлах санаа, мэдлэг туршлагаа бичгээр тэмдэглэн үлдээж, хойчист өвлүүлж чадсан явдал юм. Бичиг үсгийн түүхийг сөхвөл, дүрс буюу зураг бичиг, санаа бичиг буюу утгын бичиг, үет бичиг, авианы бичиг гэсэн дөрвөн гол бичиг үсгийн тэмдэг тогтолцоог буй болгож хэрэглэжээ. Эдгээр бичиг үсгийн дотроос хамгийн боловсронгуй, олон улсад нийдэм хэрэглэх нь авианы бичиг болой. Дундад эртний Мисир улсын Финик цагаан толгойгоос үүсгэлтэй гэх авианы бичиг нь өрнөөс дорно зүгт дэлгэрэхдээ эртний Еврейгээр дамжин Согдод уламжлан улмаар Согдоос Монгол, Уйгар хоёр улс ойролцоо онд /800-900 оны орчим/ өөр өөрийн хэлэнд тохируулж үндэсний бичгээ зохиосон тvvхтэй.

Тиймээс монгол бичиг нь уйгараас зээлсэн "уйгаржин бичиг" биш, 1940-өөд онд Сталины заавар, коминтерний шахалтаар халагдаж солигдсон болохоос бус хуучирч хоцрогдсон "хуучин бичиг" биш, худал хуумгай бичдэг "худам бичиг" ч биш, монгол хүний бодож сэтгэх сэтгэхvйн онцлог, бэлэгдэл зүйг нарийн тусгасан оюуны онч бодлогот бvтээл, монгол хэлний гол ёс, хууль, дүрэм зүйд "эв мод нийлэх мэт" яв цав таарч тохирсон яах аргагүй үндэсний "монгол бичиг" болой.

"Арван номын үсэгтэйдээ хө" гэж ардын дуундаа дуулдаг монголчууд өөрсдийн үе үеийн соёлын хэрэгцээндээ зориулж 10 гаруй авианы тогтолцоот бичиг үсэг зохион хэрэглэж байсан нь нь монголчуудын оюунлигийн боловсролыг илтгэх төдийгүй үндэсний соёлын бахархал даруй мєн. Тэдгээр олон монгол үсэг бичгийн дундуур сүвлэн сүлбээлж ганцаар амь бөхтэй оршиж, олон монгол хэл аялгуутныг үсэг бичгээрээ нэгтгэн нийт дунд өргөн хэрэглэгдсээр ирсэн бичиг нь гагцхүү монгол бичиг болой. Тиймээс эдүгээх дэлхийн монголчууд нийгэм даяар монгол бичгээ сэргээн хэрэглэвээс хоор хоорондоо саадгүй чөлөөтэй харилцахаас гадна дэлхийн даяаршилд монгол бичиг соёл өвөрмөц гойд төрх, өв соёлын баялагаараа гайхагдан, монгол хэлний амин амьсгаа үл тасарч, монгол угсаатан дэлхийн дэлгэр цээжнээ товойн тодорч үлдэхсэн.

Монгол бичгээр вэб хуудас бүтээх боломж засварлах

Монгол бичгээрээ цахим хуудас хийж яагаад болохгүй гэж???

Босоо монгол бичгээр цахим хуудас хийх нь их энгийн бөгөөд үүнийг хэрэглэж буй олон жишээ бий.^[1] Хэдийгээр эхний үед үсгийн фонд болон чиглэлийн өөр өөр харагдах хүндрэлүүд байх боловч түүнийг тохирсон шийдлүүд байна.^[2]^[3] ^[4] ^[5]

Монгол бичгээр унших дижитал номын жагсаалт засварлах

1917-1940 оны хооронд манай улсаас хэвлэсэн хууль дүрэм

Америкийн Монгол судлалын төвийн Азийн дижитал архивт,1917-1940 оны хооронд манай улсаас хэвлэсэн хууль дүрэм, журам бүхий 36 ширхэг номыг дижитал хэлбэр байна. Үүнд: БНМАУ-н улсын хурлын дүрэм, Тус улсын төр шашны хэргийг тусгаарлан явуулах тухай хууль, БНМАУ-н хууль, дүрмийн эмхтгэл, Основной закон и приложения, БНМАУ-н Үндсэн хууль, Улсын Их хурлын сонин-1, Улсын Их хурлын сонин-2, Улсын Их хурлын сонин-3, БНМАУ-н хүчээ үнэлэгчдийн хууль, Аливаа хүч үнэлэгчдийн тухайн дүрэм... гэх мэтээр олон баримт байна.^[6]

Монголын дархан сүлд цаазтай газруудын учир

Азийн дижитал архив, 1925 онд хэвлэсэн “Монголын дархан сүлд цаазтай газруудын учир” ном байна. Номын эхний хуудас нь: Орд хамгаалах, Монголын олон аймгийн суга нутаг дор онгон тайлга бүхий дархан цаазтай газрууд олон байна (буй ану). Маш эрт цагаас ... гэж эхлээд, төгсгөл хуудас нь: “Монгол улсын арван тавдугаар оны наймдугаар сард, Монголын ардын номын хэвлэл, Үнэ 9 мөнгө, Улаанбаатар хот дахь орос Монголын хэвлэлийн газар” гэж төгсжээ.^[7]

Хуш модны самар түүх дүрэм

Азийн дижитал архив, 1926 онд хэвлэгдсэн өөр нэгэн сонирхолтой баримт бол “Хуш модны самар түүх дүрэм” гээд самрыг түүхий үед нь түүхийг хориглох, түүвэл ... янчаанаар торгох..., үнэ 2 мөнгө гээд төгсгөсөн баримт байна.^[8]

Хутагт их хураангуйд Молон Тойн бодист эх дүр ийн ач тусыг хариулсан намтрын судар оршвой

Данийн хааны номын сан, “Хутагт их хураангуйд Молон Тойн бодист эх дүр ийн ач тусыг хариулсан намтрын судар оршвой.” нэртэй судрыг холбоосоор нь унших боломжтой юм байна.^[9]

Арван зүгийн эзэн Гэсэр хааны тууж оршивой

Данийн хааны номын сан, Монгол бичгээр Бээжинд 1716 онд хэвлэсэн “Арван зүгийн эзэн Гэсэр хааны тууж оршивой” нэрт судрын дижитал хувилбарыг номын сангийн хэвлэмэл ном гэсэн бүлэг дор байна. Үнэндээ 300 жилийн өмнө хэвлэсэн судар ном нь судалдаг, уншиж чадах хүндээ их зүйлийг өгүүлнэ. Монгол кирилл үсгээр буулгасан Гэсэрийн туужийг^[10] интернетээс онлайн унших боломжтой ч байна.

Болор эрх I

Гүүглийн e-ном төслөөс, Болор эрх (1): “Богд Чингис хааны долоон зуун гучин зургадугаар оны есөн сарын нэгний өдөр. Рашпунцагийн зохиосон монгол улсын түүх, гутгаар дэвтэр. Тэргүүн ноёны ордны нарийвчлах гэрийн дармал гаргах газраас дармалдав." гэж эхлэх Болор эрхийн энэ хувилбарыг ^[11] номын IV, номын V -р дэвтэрт хэвлэжээ. Болор эрхийн номын V дэвтэр^[12] Гүүглийн электрон ном бүлгээр илэрч гарсан учир е-ном үзүүлэлтээр бүлэг, агуулга нь тодорхой байна. Нийт 17 бүлэгтэй, 10,13 бүлгээс бусдыг нь унших боломжтой юм байна. Номын доод талд байрлах агуулга(contets)-аас сонгох боломжтой бөгөөд номыг уншиж эхэлсний дараа хайх цонхны дор байрлах агуулга (contets) цэсээр ороод бүлгийг сонгох боломж олдож байна.

Болор эрх II

Гүүглийн e-ном төслөөс, Болор эрх (2): Болор эрхийн Тойн Рагва Жамсаны эх судраас 1909-1910 од хуулж бичсэн хувилбар гэх номын эхэнд тэмдэглэсэн байна. "Дай Юаний болор эрх бичиг, Тэргүүн дэвтэр" гэж эхэлсэн дараах холбоосуудаас унших боломжтой. Болор эрхийн энэ хувилбар ^[13] номын I дэвтэрт хэвлэгдэж. Нийт 29 бүлэгтэй, (15,16,17,29,24,25) бүлгээс бусдыг уншиж боломжтой юм байна. Болор эрхийн цуврал номын II дэвтэр.^[14] Нийт 21 бүлгийн (17,18,20) гурван бүлгээс бусдыг унших боломжтой байна. Болор эрхийн номын III дэвтэр. ^[15]

Асрагч нэрт(ийн) түүх

Дижитал номын сан. Асрагч нэрт(ийн) түүх ^[16] нь XVII-XVIII зуунд гарсан монгол түүх бичлэгийн олон баримтын нэг нь боловч энэ хэр гагц хувь олдсон, түүхэн үйл явдалын хамрац, шинэ мэдээ занги, уран сайхан зохиомж зэргээрээ эрдэм шинжилгээний хувьд давтагдашгүй дурсгал мөн. Манай улсын төв номын сангийн ховор чухаг номын хөмрөгт хадгалагдаж буй, энэ хэр ор ганц хувь гэж үзэж болохуйц, хулсан үзгээр бичиж сударчилсан бүтээл.

Алтан товч

Дижитал номын сан. Алтан товч^[17] (Qad-un ündüsün quriyangγui altan tobči) нь Монголын эртний түүхийн чухал баримт бичгийн нэг болох "Хаадын үндсэн хураангуй алтан товч" гэх зохиол бол он дараалан тэмдэглэсэн монголын түүхийн тэмдэглэл мөн. Монголын эртний түүх, ялангуяа XIV-XVI зууны үеийн Монгол түүхийг судлахад үндэс баримттай түүхийн материалуудыг хангаж өгчээ. Дижитал номыг бүтээх эх сурвалж нь (Сударын эх бичгийн судалгааг Шаравын Чоймаа хийж, галиглаж үгийн хэлхээг үйлдэн, эх бичгийн судалгаа номыг 2002 онд хэвлүүлжээ. ISBN 99929-0-119-5), дижитал номын санд Билэгсайхан оруулжээ.

Буриад Монголын үнэн сонин

Буриад Монголын үнэн сонин 1930 оны дугаар.^[18]

Монгол бичгийн зөв бичих дүрмийн хураангуй

Монгол бичгийн зөв бичих дүрмийн хураангуй, мэдлэг шалгах сорил Ш.Чоймаа, Д.Заяабаатар Монгол улсын их сургууль Улаанбаатар 2009^[19]^[20]^[21]^[22]

Хэрэглээний программууд засварлах

Монгол бичиг : Qagucin програм

Энэхүү программ нь 1998 онд Michael Warmuth гэгч хүний хийсэн Qagucin гэсэн нэртэй нэгэн сонирхолтой програм юм.* Энэ нь та keyboard дээрх англи үсгийн дуудлагаар шууд монгол бичиг бичих боломжтой юм байна. Хэрэглэхэд энгийн авсаархан. Би sanakae гэж бичихэд жаахан буруу sanaKai гэж бичиж байж зөв болж байна. Тэгэхлээр үгээ буруу зөв бичиж байгаад давхар хянах хэрэгтэй шууд галиглавал буруу бичих нь байна.^[23]

ХР тооцуурт Монгол бичиг таниулах, бичих

Сүүлийн үеийн Виста тооцуураас бий болсон Монгол бичгийн фонт, товчлуурын хөтөч өмнөх үеийн тооцуурт байхгүйгээс энд бичсэн Монгол бичиг танигдахгүй, суралцан бичихэд саад болж байгаа асуудал байгаа юм. Харин энэ доорхи холбоост ХР тооцуурт Монгол бичгийн фонт ба товчлуурын хөтөчийн багц файлуудыг тавьлаа. Мөн Виста тооцоолуурт байгаа Монгол бичгийн фонтоор бичихэд Я үсгийн ард эгшиг бичихээр И болоод байгаа алдаа байсан нь сүүлийн үеийн Виндовс 7д орсон фонтыг суулгаснаар засарч байна.^[24]^[25]^[26]^[27]

Монгол бичгийн толь бичиг^[28]^[29]
Хэрхэн Windows 7 дээр Монгол бичгээр бичих вэ?

Ямарч нэмэлт програм ашиглалгүйгээр Windows 7 дээр монгол бичгээр бичих хичээлийг хүргэж байна. Доорх видео хичээлийг дагаад хийвэл та монгол бичгээр бичиж чадна. Мөн манай сайтаас мэдээ хичээл хуулхыг хориглоно.

Шаардлатай зүйлс

Windows 7 үйлдлийн системтэй байх

Microsoft word 2007 ба түүнээс дээш^[30]

Холбоос вэб хуудсууд засварлах

Монгол холбоос засварлах

Гадаад холбоос засварлах

Монгол уран бичлэг франц хэл дээр
Unicode standart: 13.2 Mongolian (U+1800–U+18AF)
OpenType fonts for the Mongolian script, Creating and supporting OpenType fonts for the Mongolian script Mongolian OpenType Specification , Microsoft
Mongolian script: Source list links about Mongolian script documents,
The Berlin State Library, Mongolian script,
Omniglot writing systems & languages of the world :Mongolian script
Mongolian script: From metal type to digital font.

Зүүлт тайлбар засварлах

[1] Монгол бичгээр хөтлөн явуулдаг цахим хуудас

[2] Бичгийн фондыг засах програм

[3] Бичгийн фондын програм

[4] "Босоо монгол бичгээр цахим хуудас хийх заавар". Archived from the original on 2008-07-03. Retrieved 2011-11-28.

[5] Босоо монгол бичгийг хөрвүүлэх заавар

[6] Америкийн Монгол судлалын төвийн архивын материал

[7] Азийн дижитал архив

[8] Азийн дижитал архив

[9] Хутагт их хураангуйд Молон Тойн бодист эх дүр ийн ач тусыг хариулсан намтрын судар оршвой

[10] Гэсэрийн тууж

[11] Болор эрх (1)

[12] Болор эрхийн номын V дэвтэр

[13] Болор эрх II

[14] Болор эрхийн цуврал номын II дэвтэр

[15] Болор эрх III

[16] "Асрагч нэртийн түүх". Archived from the original on 2016-03-05. Retrieved 2011-11-28.

[17] Алтан товч^{[permanent dead link]}

[18] Буриад Монголын үнэн сонин, 1930

[19] Монгол бичгийн зөв бичих дүрмийн хураангуй, мэдлэг шалгах сорил: Нэгдүгээр хэсэг

[20] Монгол бичгийн зөв бичих дүрмийн хураангуй, мэдлэг шалгах сорил: Хоёрдугаар хэсэг

[21] Монгол бичгийн зөв бичих дүрмийн хураангуй, мэдлэг шалгах сорил: Гуравдугаар хэсэг

[22] Монгол бичгийн зөв бичих дүрмийн хураангуй, мэдлэг шалгах сорил: Дөрөвдүгээр хэсэг

[23] "Qagucin програм". Archived from the original on 2009-04-23. Retrieved 2009-04-23.

[24] заавар^{[permanent dead link]}

[25] setup^{[permanent dead link]}

[26] Тмс^{[permanent dead link]}

[27] TmIme^{[permanent dead link]}

[28] товч толь

[29] "Монгол бичиг: Дүрс ялган бичих үгийн толь бичиг" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2012-02-01. Retrieved 2011-11-28.

[30] Монгол бичгээр бичих хичээлийн заавар

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]